Jak inwestować w banki? [Poradnik]

Bank jest jedną z kluczowych instytucji w gospodarce kapitalistycznej. Dzięki kapitałom będącym do dyspozycji, banki mogą finansować przedsięwzięcia inwestycyjne czy konsumpcyjne. W dzisiejszym tekście czytelnik znajdzie odpowiedzi na następujące pytania:

• Czym jest system rezerwy cząstkowej?
• Jakie są najpopularniejsze rodzaje banków?
• Jak inwestować w banki na giełdzie?

Początki bankowości

Sama koncepcja banku jest bardzo stara. Pierwsze działalności bankowe zrodziły się już w starożytności. Wtedy to babilońscy kupcy oferowali kredyty pod zastaw zboża. W starożytnej Grecji oraz Rzymie zaczęły pojawiać się oferty zbierania depozytów oraz wymiany walut. Nadal jednak tym początkowym koncepcjom brakowało skali, aby działać w wielu miastach czy krajach. Dużą rolę w systemie finansowym odgrywały świątynie, które gromadziły ogromne skarby, które często pożyczały “na procent”. 

Pierwsze “nowoczesne” banki pojawiły się pod koniec średniowiecza oraz na początku renesansu. Wtedy to w bogatych, kupieckich miastach pojawiły się bogate rodziny, które dzięki swoim majątkom potrafiły udzielać pożyczek zarówno kupcom jak i rodzinom królewskim. Jednocześnie budowały liczne filie, które zajmowały się przekazami środków, zbieraniem depozytów, udzielaniem kredytów czy wymianą walut. Przykładem takich działalności były rodziny Bardich i Peruzzich we Florencji. Bank Peruzzich miał 15 przedstawicielstw – od Londynu po Bliski Wschód. Dzięki temu mógł finansować handel z krajami Lewantu, który był bardzo dochodowy przed erą odkryć geograficznych. Na początku XV wieku pojawiły się pierwsze banki miejskie. Jednym z przykładów jest Bank św. Jerzego założony w 1407 roku przez miasto Genua. Najstarszym bankiem na świecie, który działał do czasów współczesnych był Monte dei Paschi di Siena, który został założony w 1472 roku. 

System rezerwy cząstkowej

W kolejnych latach rozwinęła się koncepcja systemu rezerwy cząstkowej. Oznacza on, że banki pożyczają pieniądze zdeponowane przez swoich klientów. Utrzymują tylko niewielki odsetek środków w rezerwie na wypadek konieczności uregulowania wypłaty środków przez deponenta. Taki system zmniejsza oprocentowanie kredytów, jednak powoduje, że system finansowy jest bardziej wrażliwy na destabilizację za pomocą „runu na bank”. Run na bank jest to sytuacja, kiedy znaczna liczba deponentów chce wypłacić pieniądze w tym samym momencie. Żądań wypłaty jest znacznie więcej niż posiadanych rezerw. Bank musi wtedy zawiesić wypłaty środków. Wiadomość o problemach jednego banku powoduje, że ludzie zaczynają wypłacać w panice pieniądze z innych banków. Sytuację ratuje najczęściej bank centralny, który jako „pożyczkodawca ostatniej instancji” zajmuje się wstrzyknięciem płynności w sektor bankowy.

Działalność banków i regulacje

Podstawowa działalność większości banków nie zmieniła się od dziesiątek lat. Nadal polega na zbieraniu depozytów oraz udzielaniu kredytów inwestycyjnych oraz konsumpcyjnych. Oczywiście sposób pozyskania środków, kontrola ryzyka oraz sposoby zaspokajania potrzeb klientów ewoluowały na przestrzeni lat. Przykładem jest trend na bankowość online. Dzięki temu rozwiązaniu z poziomu aplikacji klient indywidualny może dokonać większości czynności które są możliwe w placówce bankowej.

Banki po 2008 roku znalazły się w ogniu krytyki. Dziennikarze, politycy i zwykli obywatele obwiniali banki za chciwość, która ich zdaniem doprowadziła do kryzysu subprime. W takiej atmosferze wprowadzono nowe regulacje, które miały nie dopuścić do powtórki z 2008 roku. Wzrost regulacji oraz środowisko niskich stóp procentowych powodowały, że spadał ROE (rentowność kapitału własnego). Wzrost regulacji powodował, że banki zaczęły przegrywać konkurencję z wieloma spółkami technologicznymi (Fintech). Mimo to banki nadal są jednym z najważniejszych komponentów globalnej gospodarki. W obecnych czasach bez banków alokacja kapitałów w gospodarce byłaby znacznie mniej efektywna.

Rodzaje banków

Banki detaliczne

Są to banki, które świadczą usługi związane z udzielaniem pożyczek i kredytów zarówno klientom indywidualnym jak i przedsiębiorstwom. Z reguły tego typu banki nie zajmują się spekulowaniem na rynkach akcji, obligacji czy derywatów. Czasami banki detaliczne ewoluują w banki uniwersalne, które zajmują się zarówno bankowością detaliczna jak i inwestycyjna.

Banki detaliczne generują dwa główne rodzaje przychodów:

• Odsetkowe
• Prowizyjne

Przychody odsetkowe pochodzą od kredytów udzielonych na procent. Im wyższe stopy procentowe tym wyższe przychody odsetkowe. Wynika to z tego, że znaczną część kredytów oparta jest o zmienną stopę procentową. Wzrost stopy procentowej powoduje że odsetki od udzielonych kredytów na zmienną stopę procentową rosną.

Na przychody prowizyjne składają się m.in. opłaty za przelewy czy prowadzenie rachunku. Dodatkowo, jak sama nazwa wskazuje, w skład tej pozycji przychodowej wchodzą prowizje za np. udzielenie kredytu lub pożyczki.

Banki inwestycyjne

Są to banki, których początek sięga XIX wieku. Takie instytucje nie zajmują się zachęcaniem klientów indywidualnych do składania depozytów. Banki inwestycyjne skupiają się na oferowaniu usług zarządzania majątkiem, usług maklerskich czy uczestniczą podczas operacji fuzji i przejęć. Oprócz tego inwestują środki w instrumenty finansowe albo czasami sami je współtworzą. Do najbardziej znanych banków inwestycyjnych zalicza się: Goldman Sachs, JP Morgan czy nieistniejący już Lehman Brothers. Ten rodzaj działalności jest znacznie trudniejszy do wycenienia przez analityka fundamentalnego. Wynika to z tego, że w przypadku niektórych banków dużą część wyniku finansowego zależy od zyskowność działu zajmującego się inwestowaniem i spekulowaniem na rynku kapitałowym czy walutowym. 

Banki inwestycyjne są bardzo ważną instytucją na rynku kapitałowym. W Stanach Zjednoczonych podczas stosowania Glass–Steagall Act (uchwalonego w 1933 roku) działalność banków inwestycyjnych i komercyjnych były rozdzielone. Banki, które zbierały depozyty od klientów, nie mogły być jednocześnie bankami inwestycyjnymi. Jednak w 1999 roku nastąpiła deregulacja, co spowodowało, że wiele “tradycyjnych” banków rozszerzały swoją ofertę o bankowość inwestycyjną.

Banki centralne

Są to najczęściej banki państwowe, jednak w swojej historii zdarzało się, że były to instytucje dopuszczające kapitał prywatny. Tak było przez wiele lat z Bankiem Anglii, czy Bankiem Polski (działał w II Rzeczypospolitej, obecnie jego rolę pełni Narodowy Bank Polski). Zadaniem banków centralnych jest dbanie o stabilność cen (dążenie do osiągnięcia celu inflacyjnego) oraz w przypadku niektórych banków są jeszcze dodatkowe cele jak: wspieranie pełnego zatrudnienia czy dbanie o wzrost gospodarczy w kraju. Aby osiągnąć swoje cele, bank centralny zmienia poziom stóp procentowych, stosuje operacje otwartego rynku a czasami używa niestandardowych środków (np. ilościowe luzowanie).

Jak inwestować w Banki?

W przeważającej liczbie przypadków inwestor indywidualny nie jest w stanie założyć banku. Wynika to z wymogów kapitałowych oraz stworzenia odpowiedniej skali aby bank mógł konkurować z największymi graczami. Jednak aby wypić piwo nie trzeba budować browaru. Inwestor może skorzystać z rynku kapitałowego aby uzyskać ekspozycję na ten sektor gospodarki. Najprostszymi rozwiązaniami są:

• Nabycie akcji banków
• Kupno ETF-ów z ekspozycją na rynek bankowy
• Skorzystanie z instrumentów pochodnych na indeksy banków lub pojedyncze banki

Zakup akcji banków

Jest to jeden z najtrudniejszych sposobów na uzyskanie ekspozycji na sektor bankowy. Inwestor musi wybrać, który z dostępnych banków zachowa się najlepiej z danego koszyka. Wybór może dotyczyć zarówno strategii „long only” jak i long-short (zajęcie długiej pozycji na jednym banku i zajęcie krótkiej pozycji na akcjach innego banku). Na giełdzie notowanych jest bardzo dużo banków. Inwestor może kupić zarówno akcje banków uniwersalnych, inwestycyjnych jak i … banku centralnego.

Schweizerische Nationalbank

Jest to bank centralny Szwajcarii. Został założony w 1907 roku. Właścicielem akcji są kantony oraz prywatni inwestorzy. SNB mimo że nie raz osiągał oszałamiające zyski, to mógł wypłacić tylko dywidendę o wielkości 6% kapitału zakładowego (obecnie 15 franków szwajcarskich na akcję). Pozostała część zysków jest dystrybuowana do kantonów oraz rządu szwajcarskiego. Inwestycja jest możliwa tylko dla inwestorów o zasobnych portfelach. Jedna akcja kosztuje ponad 6500 CHF.

Źródło: opracowanie własne

Goldman Sachs

Jest to amerykański bank inwestycyjny, który dodatkowo świadczy liczne usługi finansowe. Firma została założona w 1869 roku, a jej siedziba mieści się na Dolnym Manhattanie przy ulicy Wall Street. Goldman Sachs posiada także oddziały w takich miastach jak: Londyn, HongKong, Tokio, Salt Lake City, Warszawa czy Bangalore. Bank jest bardzo istotnym graczem na rynku kapitałowym w USA i rynkach zagranicznych. Jest to także jedna z największych firm na świecie, ponieważ zajmuje miejsce w 6 dziesiątce listy Fortune 500. Goldman Sach został określony przez amerykański organ Financial Stability Board, jako SIFI (Systemically Important Financial Institution). Goldman Sachs był często określany (razem z innymi bankami inwestycyjnymi) jako “współwinny” kryzysu na rynku subprime w latach 2007 – 2009. Z drugiej strony Goldman Sachs przez wiele lat finansował, organizował finansowanie albo pomagał w IPO wielu startupów. Przykładem mogą być takie firmy jak Bumble, Twitter czy Robinhood.

Źródło: opracowanie własne

Wykres Goldman Sachs, interwał W1. Źródło: xStation 5, XTB.

JP Morgan Chase

Początki banku sięgają 1799 roku kiedy powstał The Bank of the Manhattan Company. Inni za początek banku uznają założenie J.P. Morgan & Co. w 1871 roku. Bank brał czynny udział w ratowaniu amerykańskiego systemu finansowego przejmując w 2008 roku Bear Stearns oraz Washington Mutual.  Na koniec I Q 2022 roku był to największy bank w Stanach Zjednoczonych. Tak jak w przypadku Goldmana, JP Morgan znany jest z prowadzenia bankowości inwestycyjnej. Z racji tego, że posiada również poboczne działalności, jest uważany za bank uniwersalny. Posiada największy udział na rynku detalicznym w USA (pod względem wielkości depozytów) oraz jest największym w USA wydawcą kart płatniczych. Jest to także największy bank inwestycyjny na świecie (pod względem wygenerowanych prowizji). Na koniec 2021 roku JP Morgan Chase posiadał ponad 3 100 mld$ aktywów pod zarządzaniem. Cały bank 76% przychodów generuje z Ameryki Północnej (głównie USA).

Źródło: opracowanie własne

Wykres JP Morgan, interwał W1. Źródło: xStation 5, XTB.

Deutsche Bank

Początki banku sięgają 1870 roku kiedy założono bank wspierający zagraniczne inwestycje oraz niemiecki eksport. Jest to bank uniwersalny, którego centrala mieści się w Niemczech. Jest to największa niemiecka instytucja finansowa oraz komponent indeksu DAX. Bank obecnie zatrudnia ponad 80 000 pracowników. Warto zaznaczyć, że jeszcze dwadzieścia lat temu był to jeden z 10 największych banków na świecie. W 1999 roku Deutsche Bank był 4 pod względem wielkości firmą zarządzającą aktywami.  Po kryzysie 2007-2009 bank nie potrafi powrócić na ścieżkę wzrostu. W ciągu ostatnich 10 lat kurs akcji Deutsche Bank spadł o ponad 60%. Działalność banku skupia się na takich obszarach jak: bankowość inwestycyjna, zarządzanie aktywami, bankowość detaliczna, bankowość korporacyjna oraz bankowość prywatna. Kilka lat temu trudna sytuacja banku skutkowała plotkami o planowanym połączeniu dwóch największych banków w Niemczech (Deutsche Bank oraz Commerzbank). Obecnie plany połączenia dwóch banków są odłożone na bok.

Źródło: opracowanie własne

Wykres Deutsche Bank, interwał W1. Źródło: xStation 5, XTB.

PKO Bank Polski

Historia banku sięga 1919 roku kiedy to dekretem Józefa Piłsudskiego powołano do funkcjonowania Pocztową Kasę Oszczędności. Przez krótki epizod swojej historii bank działał jako część Narodowego Banku Polskiego (lata 1975 – 1987). Potem stał się znowu samodzielną jednostką. PKO BP jest to największy uniwersalny bank w Polsce. PKO BP to największy bank w Polsce pod względem posiadanych depozytów.  W 2021 roku aktywa banku przekraczały 400 mld zł, natomiast liczba klientów wyniosła ponad 11 milionów. Warto wspomnieć, że w samym 2021 roku bank udzielił kredytów i pożyczek o wartości niespełna 250 mld zł. Bank stawia na rozwój bankowości mobilnej. Z aplikacji IKO korzysta już 6,1 mln klientów. Mniejszościowym akcjonariuszem jest polski skarb państwa. W banku działa zarówno działalność związana z bankowością prywatną, korporacyjną i inwestycyjną. Bank posiada także własne Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych oraz działalność maklerską.

Źródło: opracowanie własne

Wykres PKO BP, interwał W1. Źródło: xStation 5, XTB.

BNP Paribas

Jest to jeden z największych europejskich banków. Jest to jeden z komponentów indeksu CAC 40. Bank powstał w wyniku połączenia BNP (Banque Nationale de Paris) oraz Paribas (Banque de Paris et des Pays-Bas). Wspomniane połączenie miało miejsce w 2000 roku. Jest to bank uniwersalny, posiada zarówno bankowość stacjonarną jak i online. Z usług banku mogą korzystać zarówno klienci indywidualni jak i przedsiębiorstwa. BNP Paribas posiada także rozbudowane usługi zarządzania aktywami czy usługi maklerskie. Największą część przychodów generuje w Europie. Na kolejnym miejscu znajduje się rynek amerykański oraz azjatycki. Bank wydziela trzy segmenty: Commercial & Personal Banking (55% przychodów), Investments & Protection Services (14%) oraz Corporate & Investment Banking (31%). W 2021 roku bank zatrudniał ponad 190 000 pracowników z tego ponad 113 000 pracuje w C&P Banking. Bank jest notowany m.in. na giełdzie Euronext oraz Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie.

Źródło: opracowanie własne

Wykres BNP Paribas, interwał W1. Źródło: xStation 5, XTB.

Industrial and Commercial Bank of China

Jest to jeden z największych banków na świecie. Według przygotowanego przez The Bankers rankingu The Top 1000 World Banks ICBC został sklasyfikowany na pierwszym miejscu. Bank został założony w 1984 roku jako bank państwowy. Po restrukturyzacji spółki, bank zadebiutował na giełdzie w Hong-Kongu i Szanghaju w 2006 roku. Mimo debiutu na giełdzie nadal jest to instytucja państwowa, ponieważ 70% akcji posiada chiński rząd poprzez swoje wehikuły inwestycyjne albo agencje. Z racji działania w Chinach, skala działania tego banku jest trudna do wyobrażenia dla typowego europejskiego banku. ICBC w 2021 roku miał ponad 9,6 mln klientów firmowych oraz ponad 700 mln klientów detalicznych. Bank posiada sieć ponad 15 700 placówek oraz ponad 24 100 bankomatów.

Źródło: opracowanie własne

Inwestowanie w ETF-y

ETF jest to najłatwiejszy sposób  inwestowania w sektor bankowy. Dzięki temu instrumentowi finansowemu możliwe jest kupienie koszyka akcji banków przy niskich kosztach. Płacąc jedną prowizję inwestor posiada ekspozycję na akcje dziesiątek banków. Gdyby podobny skład portfela inwestor chciałby samemu zbudować zapłaciłby znacznie większą prowizję i potrzebowałby znacznie większego kapitału. Kolejną zaletą ETF-ów są niskie koszty zarządzania, które są niższe od tych pobieranych w funduszach aktywnie zarządzanych. Poniżej krótko scharakteryzujemy wybrane ETF-y z ekspozycją na rynek bankowy:

MSCI World Financials UCITS ETF

Założony w 2016 roku i na razie zgromadził pod zarządzaniem 427 mln GBP. ETF naśladuje indeks MSCI World Financials. Zatem inwestując w ten ETF, nabywca uzyskuje ekspozycję na rynek dużych i średnich firm z rynków rozwiniętych działających w sektorze finansowym. Skład ETF-u jest aktualizowany co kwartał. Nieco ponad połowa aktywów (51%)  jest zainwestowana w spółki amerykańskie. Na kolejnym miejscu znajdują się spółki kanadyjskie (10%) oraz ze Zjednoczonego Królestwa (6%). Roczna opłata za zarządzanie funduszem wynosi 0,25%. Wśród 5 największych komponentów indeksu są:

• Berkshire Hathaway
• JP Morgan Chase
• Bank of America
• Wells Fargo
• Royal Bank of Canada

Invesco KBW Bank ETF (KBWB)

Jest to ETF, który na dzień 5 lipca 2022 roku posiadał ponad około 1,7 mld$ aktywów pod zarządzaniem. Ten instrument naśladuje zachowanie indeksu KBW Nasdaq Bank. Inwestując we wspomniany ETF, nabywca otrzymuje ekspozycję na amerykański sektor bankowy. Dominują w nim spółki duże, które odpowiadają za 94% aktywów pod zarządzaniem.  Roczna opłata za zarządzanie funduszem wynosi 0,35%. Wśród 5 największych komponentów indeksu są:

• Wells Fargo
• U.S. Bancorp
• Citigroup
• JP Morgan Chase
• Bank of America

Instrumenty pochodne z ekspozycją na sektor bankowy

Jest to rozwiązanie dla zwolenników stosowania dźwigni finansowej w inwestycjach. Istnieje wiele kontraktów terminowych na indeksy “bankowe”. Przykładem jest EURO STOXX® Banks Futures (FESB). Jest to bardzo płynny instrument finansowy. Na koniec 6 lipca 2022 roku futures FESB z wykonaniem we wrześniu miał ponad 1,8 mln otwartych kontraktów. Mnożnik kontraktu wynosi 50€ za 1 punkt. W efekcie wartość nominalna jednego kontraktu wynosiła 7 lipca 2022 roku około 3900€. Wspomniany indeks daje ekspozycję na największe banki Unii Europejskiej, które są notowane na giełdach.

Brokerzy Forex oferujący ETF i akcje

Jak inwestować w banki? Oczywiście najprostszą opcją jest zakup samych akcji, ale dla osób, które chcą dobrze zdywersyfikować i zbilansować swój portfel lepszym wyborem będzie inwestowanie w spółki dywidendowe poprzez całe ETF-y. Coraz większa liczba brokerów forexowych posiada całkiem bogatą ofertę akcyjną, ETF oraz CFD na te instrumenty.

Dla przykładu na XTB znajdziemy na dzień dzisiejszy ponad 3500 instrumentów akcyjnych i 400 ETF-ów, a Saxo Bank ponad 19 000 spółek i 3000 funduszy ETF.

Broker
Kraj	Polska	Dania	Cypr *
Ilość giełd w ofercie	16 giełd	37 giełd	24 giełdy
Ilość akcji w ofercie	ok. 3500 - akcje ok. 2000 - CFD na akcje	19 000 - akcje 8 800 - CFD na akcje	ok. 3 000 - CFD na akcje
Ilość ETF w ofercie	ok. 400 - ETF ok. 170 - CFD na ETF	3000 - ETF 675 - CFD na ETF	ok. 100 - CFD na ETF
Prowizja	0% prowizji do 100 000 EUR obrotu / miesiąc	wg cennika	Spread zależny od instrumentu
Min. depozyt	0 zł (zalecane min. 2000 zł lub 500 USD, EUR)	0 zł / 0 EUR / 0 USD	500 zł
Platforma	xStation	SaxoTrader Pro Saxo Trader Go	Platforma Plus500
	RECENZJA	RECENZJA	RECENZJA
	ZAŁÓŻ KONTO	ZAŁÓŻ KONTO	ZAŁÓŻ KONTO

* oferta PLUS500 CY

Kontrakty CFD są złożonymi instrumentami i wiążą się z dużym ryzykiem szybkiej utraty środków pieniężnych z powodu dźwigni finansowej. Od 72% do 89% rachunków inwestorów detalicznych odnotowuje straty pieniężne w wyniku handlu kontraktami CFD. Zastanów się, czy rozumiesz, jak działają kontrakty CFD, i czy możesz pozwolić sobie na wysokie ryzyko utraty twoich pieniędzy.

Jak mierzyć efektywność banku

Jeśli inwestor zamierza samemu wybrać spółki do portfela, to musi zastosować kryteria selekcjonujące spółki. Przykładem może być:

• ROE
• ROA
• Marża odsetkowa netto
• NPL

ROE to rentowność kapitału własnego. Ten wskaźnik pozwala określić jak dużo bank generuje zysków z posiadanego kapitału własnego. Im wyższy wskaźnik tym teoretycznie lepsza efektywność operacyjna banku. Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy wysokie ROE wynika z nienaturalnie niewielkiego kapitału własnego. Może to oznaczać, że bank nie posiada wystarczających kapitałów aby poradzić sobie z gorszymi warunkami makroekonomicznymi.

ROA jest to rentowność posiadanych aktywów. Wskaźnik jest wyliczany dzieląc zysk netto przez całe aktywa. Im wyższe ROA tym lepsze zarządzanie aktywami banku. W efekcie taki bank ma szansę rozwijać się szybciej niż konkurencja.

Marża odsetkowa netto (NIM) jest to różnica między zarobkami wygenerowanych z udzielonych kredytów a kosztami pozyskaniu kapitału (np. odsetki od depozytów). NIM ma tendencję do podążania w ślad za stopami procentowymi. Im wyższe rynkowe stopy procentowe, tym NIM powinien rosnąć. Wynika to z tego że oprocentowanie kredytów szybciej reaguje na wzrost stóp niż oprocentowanie depozytów..

NPL to inaczej “non performing loans”. Jest to wskaźnik, który informuje o tym ile udzielonych kredytów ma opóźnienia w spłacie przekraczające 90 dni. Z reguły uznaje się, że bezpieczny poziom NPL to około 2%.

Uwaga na fintechy

Mimo, że przez dziesiątki lat banki miały dominującą pozycję na rynku finansowym (prawie bez alternatyw) to w ostatnich latach pojawiła się groźna konkurencja – fintechy. Fintech to spółka działająca na rynku finansowym, która bardzo często ma usługi pokrywające się częściowo z ofertą banku. Powoduje to “podgryzanie” segmentu bankowego. Przykładem mogą być firmy zbierające i pożyczające pieniądze, świadczące bezkosztowe usługi maklerskie czy oferujące usługę BNPL (Buy now, pay later). Oczywiście banki odpowiadają na tą konkurencję rozwijając usługi bankowości online, które mają przyciągnąć młodszych klientów.