Next Eleven (N-11) – Egipt, Nigeria i Iran. Zapomniane rynki? [Cz. III]

Next Eleven (N-11) jest bardzo szerokim pojęciem. Jak już wiemy z części I i części II cyklu, N-11 nie jest jednorodną grupą krajów. Niektóre z nich są traktowane przez inwestorów po macoszemu. Przykładem takich krajów są afrykańscy przedstawiciele Next Eleven oraz Iran. Powody, dla których inwestorzy omijają te rynki, są różne. W przypadku Egiptu i Nigerii najprawdopodobniej to, że inwestorzy instytucjonalni traktują z reguły Afrykę jako jeden region. Najłatwiej im uzyskać ekspozycję na afrykańskie spółki za pomocą rynku w Johannesburgu (RPA). W przypadku Iranu powodem są sankcję, które wyłączyły ten kraj z dostępu do zachodniego kapitału. To znacznie utrudniło inwestowanie na tym rynku zarówno przez inwestorów indywidualnych, jak i instytucjonalnych.

W tej części artykułu podamy informacje na temat gospodarek Egiptu, Nigerii oraz Iranu, oraz nieco przybliżymy sposoby inwestowania na tych rynkach z punktu widzenia europejskiego i amerykańskiego inwestora.

Egipt – ciągle poniżej potencjału

Egipt jest największą gospodarką Afryki. Uwzględniając parytet siły nabywczej, Egipt jest 18 największą gospodarką na świecie. Jej PKB (PPP) jest szacowane na około 1 800 mld$. Kraj jest bardzo ludny. Jego populacja wynosi około 109 mln mieszkańców. Daje to Egiptowi 14 miejsce na świecie pod względem populacji żyjącej w jednym kraju. Nie dziwi więc, że w perspektywie lat, kraj będzie zyskiwał na znaczeniu na arenie międzynarodowej.

Tak jak w przypadku Bangladeszu, również Egipt skorzystał na rynkowych reformach. Prywatyzacja zwiększyła produktywność, natomiast liberalizacja obrotu ziemią podniosła efektywność rolnictwa. Dzięki temu nastąpił spadek wskaźnika ubóstwa w kraju. Rozwój eksportu, w połączeniu z bogaceniem się społeczeństwa, przełożyło się na spadek bezrobocia. W 2023 roku stopa bezrobocia dla tego kraju wynosi 7,5%.

Dzięki politycznym reformom, Egipt zniósł w wielu obszarach kontrolę cen czy zmniejszył subsydia w wielu obszarach gospodarczych. Pomogło to urynkowić gospodarkę. Uwolnienie cen zwiększyło na początku inflację, ale pozwoliło wprowadzić zdrowe zasady rynkowe. Liberalizacja gospodarki spowodowała, że jak grzyby po deszczu zaczęły powstawać małe firmy. Zwiększyło to popyt na pracę, co pozwoliło na częściową migrację osób ze wsi do miast. Pozwalało to podnieść produktywność w gospodarce, ponieważ ludzi opuszczali przeludnione wsie, aby znaleźć lepiej płatną pracę w mieście.

Źródło: Bank Światowy

Wyspami bogactwa tradycyjnie stawały się duże miasta, które przyciągały populację z terenów wiejskich. Wzrost urbanizacji poprawiał efektywność alokacji zasobów i podnosił produktywność w gospodarce. Wynikało to z tego, że na wsi często ludzie pracowali w małych gospodarstwach rolnych, które miały niską efektywność. Przejście tych pracowników do sektora usług czy przemysłu przyczyniło się do rozwoju innych gałęzi gospodarki. Skorzystał także egipski rynek nieruchomości w dużych aglomeracjach. 

Kraj ten ma bardzo zdywersyfikowaną strukturę eksportu. Jednak aż 25% eksportu pochodzi ze sprzedaży węglowodorów i produktów petrochemicznych. Jednymi z najważniejszych produktów eksportowych jest gaz ziemny, ubrania, bawełna, produkty medyczne, produkty petrochemiczne oraz warzywa, owoce i zboża. Oprócz tego kraj eksportuje jeszcze m.in. cement, stal czy ceramikę.

Warto wspomnieć, że Egipt jest otwarty na zagranicznych inwestorów, których zachęcają wciąż konkurencyjne koszty produkcji oraz duża populacja. Również atrakcyjna jest piramida demograficzna, która daje nadzieje na wzrost rynku w długim terminie.

Sektor bankowy, który wciąż jest silnie upaństwowiony. Państwowe banki kontrolują około 60% depozytów. Rynek kapitałowy ma swoje centrum w Kairze. Warto jednak pamiętać, że egipska giełda ma charakter lokalny. Najważniejszym indeksem jest EGX 30, który grupuje największe i najpłynniejsze akcje z egipskiej giełdy.

Warto podać kilka firm, które pełnią istotną rolę w gospodarce. Jest to m.in. El Nasr Automotive Manufacturing Company. Jest to państwowa firma, która produkuje wiele samochodów na licencji zagranicznych firm (m.in. Kia, Jeep, Peugeot). Nie można także zapomnieć o Abu Qir Fertilizers Company. Jest to największy w Egipcie producent nawozów azotowych. Na rynku nawozowym istotną rolę spełnia również EBIC (Egypt Basic Industries Corporation), który jest największym producentem amoniaku w kraju.

Lyxor Pan Africa UCITS ETF

Inwestor z Europy nie może korzystać z zbyt wielu ETF-ów. W przypadku ekspozycji na Egipt może tego dokonać zakupując Lyxor Pan Africa UCITS ETF. W tym ETF-ie udział Egiptu wynosi 12,5%. Jest to w większości ekspozycja na egipski bank: CIB Bank Egypt (ponad 10% aktywów ETF-a).

Wykres Lyxor Pan Africa UCITS ETF, interwał tygodniowy. Źródło: TradingView

VanEck Egypt Index ETF

Innym pomysłem na pozyskanie ekspozycji na rynek egipski jest kupno VanEck Egypt Index ETF. ETF powstał w 2010 roku, jednak do teraz nie zebrał dużego kapitału. Aktywa pod zarządzaniem (AUM) wynoszą niewiele więcej niż 14 mln$. Nie była to najlepsza inwestycja w ciągu ostatnich 10 lat. Wystarczy spojrzeć na wykres.

Wykres VanEck Egypt Index ETF, interwał tygodniowy. Źródło: TradingView

Iran – pod ciężarem sankcji

Gospodarka Iranu przez wiele lat musiała działać w utrudnionych warunkach. Wynika to z tego, że kraj dosyć często był poddawany sankcjom ze strony krajów “Zachodu”. Powodem był rozwój “energetyki jądrowej”. Izrael i Stany Zjednoczone są zdania, że Iran rozwija projekty broni jądrowej. Jest to pogwałcenie zasad o nierozprzestrzenianiu technologii do produkcji broni jądrowej. Zastosowano więc sankcje, które mają przekonać Iran do zmiany decyzji w sprawie rozwoju programu jądrowego.

Sankcje spowalniają rozwój ale jednocześnie tworzą warunki do rozbudowy krajowej produkcji. Iran, po islamskiej rewolucji kilkadziesiąt lat temu, porzucił wolnorynkową gospodarkę. Obecnie jest to kraj, który z jednej strony ma duży udział państwowych firm, z drugiej pozwala na rozwój prywatnych biznesów. Jednak działanie firm prywatnych utrudnia to, że ceny na niektóre produkty są regulowane odgórnie. Dotyczy to w szczególności cen żywności i energii.

Jednym z największych bogactw Iranu są węglowodory. Kraj posiada 10% światowych rezerw ropy naftowej i 15% gazu ziemnego. Teoretycznie kraj mógł skorzystać z wysokich cen ropy naftowej, aby szybko zmodernizować gospodarkę. Niestety przeszkodziły sankcje i brak chęci na przeprowadzenie reform gospodarczych. W efekcie Iran przeszedł przez „straconą dekadę”, gdzie tempo wzrostu znacznie wyhamowało.

Źródło: Bank Światowy

Większość przychodów z eksportu pochodzi ze sprzedaży ropy i gazu ziemnego. Dochody z węglowodorów pozwoliły subsydiować niektóre produkty takie jak importowana żywność czy sprzęt medyczny. Subsydia pozwoliły na utrzymanie niskich cen na najbardziej potrzebne produkty. To pozwala uspokajać nastroje społeczne. Jednak zmniejsza to produktywność oraz hamuje rozwój małych i średnich firm.

Iran posiada dobrą strukturę demograficzną oraz bardzo wysokie wskaźniki rozwoju społecznego. To kontrastuje z zamkniętą gospodarką, w którą niewiele krajów chce inwestować. Powoduje to, że następuje powolny drenaż mózgów. Osoby, które nie zgadzają się z “islamskim zarządzaniem państwem”, decydują się na emigrację. Mimo swoich problemów, Iran ma jeden z największych potencjałów do rozwoju w następnych latach. Co ciekawe, nie musi integrować się z krajami Zachodu, ale jedynie postawić na współpracę gospodarczą z Chinami.

W Iranie działa giełda papierów wartościowych, której siedziba mieści się w Teheranie. Jednak dostęp do inwestowania w akcje irańskich spółek są mocno ograniczone. Z tego powodu nie można znaleźć rozwiązań inwestycyjnych dla posiadacza zwykłego rachunku inwestycyjnego.

Nigeria – duża populacja: szansa na rozwój czy kula u nogi?

Nigeria razem z Egiptem to największe gospodarki Afryki. Kraj słynie ze swoich zasobów ropy naftowej. Oprócz tego, dosyć często doświadcza niestabilności politycznej. Wystarczy wspomnieć o problemach z partyzantką na północy Nigerii.

Kraj jest zaliczany do rynków słabo rozwiniętych. W 2005 roku miał przed sobą świetlaną przyszłość. Duże zasoby ropy naftowej miały pomóc w przetransformowaniu kraju. Niestety, Nigeria nie wykorzystała w pełni swojej szansy. Widać to na wykresie poniżej. PKB na osobę (PPP) jest bardzo niski. Co więcej, dystans między Egiptem a Nigerią tylko się powiększa.

Źródło: Bank Światowy

Kraj, mimo swoich zasobów, ma bardzo niski wskaźnik PKB na osobę. Jest to bariera rozwojowa, ponieważ przy szybko rosnącej populacji, trudno stworzyć wystarczająco dużo wysokopłatnych stanowisk pracy. W efekcie dominują proste zawody o niskim poziomie wynagrodzeń. Co więcej, przyrost naturalny przy słabej gospodarce stwarza problemy rozwojowe. Każdego roku na rynek pracy trafia kolejne 4-5 milionów osób. Gospodarka rośnie wolno jak na kraj o takim poziomie rozwoju (ok. 3%). W efekcie nie jest w stanie zapewnić zatrudnienia dla takiej rzeszy ludzi. Bezrobocie w Nigerii jest szacowane na ponad 40%. Zatem przyrost naturalny tylko pogłębia ten problem. Na razie nie ma perspektyw na poprawę sytuacji. Takie warunki tworzą nepotyzm oraz korupcja. Jednocześnie wzrost bezrobocia powoduje, że społeczeństwo się radykalizuje, co może przyczynić się do destabilizacji kraju.

Budżet państwa w znacznej mierze opiera się na eksporcie ropy naftowej. Stanowi ona ponad połowę dochodów budżetowych, mimo że przemysł naftowy stanowi mniej niż 10% PKB. Sama Nigeria odpowiada za około 2,7% światowej podaży ropy naftowej. 

Kraj zmaga się także z mało wydajnym rolnictwem. Powodem jest ubóstwo, które nie pozwala wprowadzić bardziej zmechanizowanego rolnictwa. Również konsumpcja nawozów jest na dosyć niskim poziomie. Podniesienie wydajności tego sektora jest kluczowe przy szybko rosnącej populacji.

Dużą barierą rozwojową jest także niski poziom edukacji powszechnej. To powoduje, że kapitał ludzki jest niewykorzystywany. Niewyedukowane społeczeństwo jest mniej produktywne. To z kolei odbija się na niskim PKB, co ogranicza inwestycje w edukację. Konieczne jest wprowadzenie przez rząd i samorządy szerokich projektów rozwojowych.

Dużą zaletą kraju jest dobrze rozwinięty sektor bankowy. Uchodzi on za największy w Afryce. Warto wspomnieć, że ubankownie społeczeństwa jest znacznie większe, niż ma to miejsce w przypadku innych krajów Zachodniej Afryki. Rozwinięty i stabilny sektor bankowy może być koniem pociągowym dla całego kraju. Konieczne jest tylko poprawienie oferty finansowania biznesu dla małych i średnich firm.

Global X MSCI Nigeria ETF

Jeśli sytuacja gospodarcza kraju nie przeraża inwestora, to istnieje ETF z ekspozycją na ten rynek. Jest nim Global X MSCI Nigeria ETF. Jest to dosyć drogi ETF. Jego roczny koszt utrzymania (TER) wynosi 0,83%. Mimo tego, że powstał w 2013 roku, to dotychczas zebrał niewielki kapitał. Łączne aktywa pod zarządzaniem wynoszą około 45 mln$. Największą pozycją w tym funduszu jest Dangote Cement PLC, który ma ponad 13% udział w portfelu. Należy zauważyć, że wyniki ETF-u są tragiczne dla inwestora długoterminowego.

Wykres Global X MSCI Nigeria ETF, interwał tygodniowy. Źródło: TradingView

Brokerzy oferujący ETF i akcje

Jak inwestować na rynkach krajów Next Eleven (N-11)? Nie jest to takie proste, jakbyśmy chcieli, a wybór ETF-ów jest po prostu bardzo skromny. Jednak coraz większa liczba brokerów forexowych posiada całkiem bogatą ofertę akcyjną, ETF oraz CFD na te instrumenty.

Dla przykładu na XTB znajdziemy na dzień dzisiejszy ponad 3500 instrumentów akcyjnych i 400 ETF-ów, a Saxo Bank ponad 19 000 spółek i 3000 funduszy ETF.

Broker
Kraj	Polska	Dania
Ilość giełd w ofercie	16 giełd	37 giełd
Ilość akcji w ofercie	ok. 3500 - akcje ok. 2000 - CFD na akcje	19 000 - akcje 8 800 - CFD na akcje
Ilość ETF w ofercie	ok. 400 - ETF ok. 170 - CFD na ETF	3000 - ETF 675 - CFD na ETF
Prowizja	0% prowizji do 100 000 EUR obrotu / miesiąc	wg cennika
Min. depozyt	0 zł (zalecane min. 2000 zł lub 500 USD, EUR)	0 zł / 0 EUR /  0 USD
Platforma	xStation	SaxoTrader Pro Saxo Trader Go
	RECENZJA	RECENZJA
	ZAŁÓŻ KONTO	ZAŁÓŻ KONTO

Kontrakty CFD są złożonymi instrumentami i wiążą się z dużym ryzykiem szybkiej utraty środków pieniężnych z powodu dźwigni finansowej. 76% rachunków inwestorów detalicznych odnotowuje straty pieniężne w wyniku handlu kontraktami CFD u niniejszego dostawcy CFD. Zastanów się, czy rozumiesz, jak działają kontrakty CFD i czy możesz pozwolić sobie na wysokie ryzyko utraty pieniędzy.

Podsumowanie: więcej znaków zapytania niż odpowiedzi

Egipt, Nigeria oraz Iran, mimo że należą do N-11 to ich sytuacja jest zgoła odmienna od dwóch poprzednich grup. Nie są prymusami pod względem rozwoju. Nie rozwijają się tak szybko jak azjatycka część Next Eleven. Egipt i Iran są pośrodku pod względem rozwoju gospodarczego. Oba kraje mają dobrą sytuację demograficzną i szansę na wzrost gospodarczy w kolejnych latach.

Iranowi rozwój utrudniają sankcje, które uniemożliwiają import zachodnich produktów, które pomogłyby w szybszej modernizacji gospodarki. Sytuację starają się wykorzystać Chiny, które są głównym partnerem handlowym. Może one przyspieszą transformację kraju. Nadal jednak PKB na osobę (po uwzględnieniu parytetu) jest poniżej średniej światowej. Z pewnością otwarcie gospodarki na handel z całym światem byłby mocną szansą na przyspieszenie wzrostu. Wydaje się, że na to trzeba będzie jeszcze poczekać.

Egipt z kolei transformuje się gospodarczo. Wcześniej przez wiele lat gospodarka lizała rany po Arabskiej Wiośnie i niestabilności politycznej w kraju. Obecnie Egipt powrócił na ścieżkę wzrostu. Musi jednak postawić na transformację gospodarczą (więcej wydatków na badania i rozwój), aby uniknąć losu taniej montowni i konkurowania na światowych rynkach wyłącznie ceną.

Z kolei Nigeria nie potrafiła wykorzystać poprzedniej hossy na rynku ropy naftowej. Kraj nie potrafił szybko się zmodernizować. Powodem jest niewydajny aparat państwowy, wysoka korupcja oraz niestabilność polityczna. Nie oznacza to, że Nigeria nie ma potencjału do szybkiego wzrostu. Elita polityczna musi tylko zapewnić warunki do rozwoju gospodarczego (przejrzyste prawo, zmniejszenie korupcji). Ale czy tak faktycznie się stanie?