Region MENA – możliwości inwestycyjne i charakterystyka [Poradnik]

W świecie istnieje wiele akronimów, które grupują dane kraje i regiony. Bo najbardziej znanych należą BRIC czy APAC. Pierwszy odnosi się do krajów, które należały do najbardziej perspektywiczne rynku rozwijające się (Brazylia, Rosja, Indie, Chiny). Z kolei APAC to skrót od Azja – Pacyfik, czyli coraz ważniejszego ośrodka rozwoju światowej gospodarki. Oczywiście są i mniej znane akronimy. Jednym z nich jest CEE czyli kraje Europy Środkowo – Wschodniej. Jednym z “zapomnianych” przez inwestorów regionów jest MENA. W dzisiejszym artykule przybliżymy które kraje wchodzą w skład tego regionu oraz jak można w niego inwestować. Zapraszamy do lektury!

Czym jest MENA

MENA to akronim od Middle East and North Africa. Są to zatem kraje, które leżą w regionie Bliskiego Wschodu oraz Północnej Afryki, innymi słowy należące do Zatoki Perskiej czy muzułmańskich krajów Afryki. Warto zaznaczyć, że MENA nie ma sztywnych listy krajów. Różne organizacje w inny sposób definiują składowe wspomnianego akronimu. Przykładowo Bank Światowy i FAO zaliczają Izrael do MENA, natomiast Międzynarodowy Fundusz Walutowy czy UNICEF już nie. Zatem liczba krajów wchodzących w skład tego regionu waha się od 19 do 27. Jest jednak grupa krajów, które są “twardym jądrem” i są zaliczane do MENA przez wszystkie znane organizacje.

Tymi krajami są:

• Algeria,
  

  Kraje regionu MENA. Źródło: https://inst.colostate.edu/

• Bahrain,
• Egipt,
• Jordania,
• Kuwejt,
• Liban,
• Libia,
• Maroko,
• Oman,
• Katar,
• Arabia Saudyjska,
• Syria,
• Tunezja,
• Zjednoczone Emiraty Arabskie,
• Jemen.

Region MENA według Banku Światowego odpowiada za około 6% światowej populacji. Wydaje się, że tak niewielki odsetek populacji oraz relatywnie niski poziom rozwoju całego obszaru powinien oznaczać, że region ma minimalne znaczenie w gospodarce światowej. Nic bardziej mylnego. Kraje należące do MENA, według kartelu OPEC, mają ponad połowę światowych rezerw ropy naftowej i około 40% rezerw gazu ziemnego. Nic dziwnego, że MENA jest “oczkiem w głowie”, zarówno dla Stanów Zjednoczonych, jak i dla coraz ważniejszych gospodarczo i politycznie Chin. Region MENA a szczególnie kraj Zatoki Perskiej są ważnym dostawcą surowców energetycznych.

Warto jednak pamiętać, że region od wielu lat rozdzierany jest przez konflikty. W ciągu ostatnich 20 lat byliśmy świadkami:

• inwazji na Irak,
• wojny w Jemenie,
• Arabskiej Wiosny,
• upadku reżimu Kadafiego w Libii,
• konfliktów w Libanie,
• wojny domowej w Syrii.

Oprócz tego niektóre kraje regionu nie pałają do siebie zbytnią sympatią. Przykładem może być relacja Arabii Saudyjskiej i Iranu. Oba kraje rywalizują w regionie Zatoki Perskiej. Przykładem jest m.in. wspieranie różnych stron w konflikcie w Jemenie.

Warto również pamiętać, że z powodów kulturowych i religijnych odsetek kobiet pracujących jest bardzo niski. Zgodnie z danymi OECD, zaledwie 2 na 10 kobiet w regionie MENA podejmuje pracę. W przypadku kraju takiego jak Jordania zaledwie 14% kobiet pracuje lub poszukuje pracy. Powoduje to, że kobiety są znacznie bardziej zależne finansowo od swoich ojców, braci czy mężów. Utrudnia to emancypację kobiet i stanowi jedną z barier wzrostu gospodarczego regionu.

Najważniejsze gospodarki MENA

Mimo dużej liczby krajów wchodzących w skład regionu, większość z nich to małe gospodarki bez większego znaczenia dla światowego handlu. Istnieją jednak takie kraje regionu, które posiadają istotny wkład w rozwój PKB świata.

Islamska Republika Iranu

Jest to jedna z największych gospodarek MENA. Nic dziwnego, skoro ten kraj zamieszkuje prawie 88 mln mieszkańców. PKB wynosi około 1 500 mld$ w przeliczeniu na parytet siły nabywczej. Przez wiele lat kraj znajdował się pod ciężarem sankcji krajów “Zachodu”. Mimo to, potrafił odnaleźć się na arenie międzynarodowej głównie za sprawą pomocy ze strony Chin i Rosji. Kraj nie jest zbyt otwarty na handel. Wynika to m.in. z nałożonych silnych embarg. W 2020 roku Iran wyeksportował towar o wartości zaledwie 10 mld$. Dla porównania Polska, która ma podobnej wielkości gospodarkę (licząc w parytecie siły nabywczej) w 2020 roku wyeksportowała towarów za kwotę 261 mld$. Głównym odbiorcą irańskiego eksportu są Chiny, które odpowiadały za 54% całego eksportu. W eksporcie dominuje ropa naftowa oraz produkty procesu rafinacji.

Królestwo Arabii Saudyjskiej

Jest to 18 gospodarką na świecie pod względem wielkości przy wyrażeniu w dolarach, a 17 przy wzięciu pod uwagę parytetu siły nabywczej. W PPP Arabia Saudyjska ma PKB na poziomie ponad 2 000 mld$. Kraj, w przeciwieństwie do Iranu, nie ma nałożonego embarga. Dzięki temu jest znacznie bardziej otwarty na wymianę handlową niż rywal z przeciwnej części Zatoki Perskiej. Kraj w 2020 roku wyeksportował towarów za ponad 160 mld$. Głównym produktem była ropa i jej pochodne. Natomiast największymi odbiorcami towarów eksportowych były: Chiny (20%), Indie (10%) i Japonia (10%). Stany Zjednoczone odpowiadały za niespełna 6% eksportu Arabii Saudyjskiej. Dochody budżetu państwa głównie zależą od ceny ropy naftowej i gazu ziemnego. Jest to także drugi pod względem wielkości właściciel rezerw ropy naftowej (potwierdzonych złóż). Jednak odchodzenie od ropy powoduje, że kraj stara się szukać szans na przemodelowanie gospodarki. Jednym z pomysłów jest zwiększenie nacisku na rozwój nowoczesnych technologii oraz turystyki.

Egipt

Jest to kraj, którego gospodarka znajduje się na 33 miejscu pod względem PKB wyrażonego w dolarach oraz jest na 18 miejscu biorąc pod uwagę parytet siły nabywczej. W 2022 roku PKB wyrażone w PPP wynosiło 1 661 mld$. Tak wysokie miejsce to także efekt dużej populacji. Według danych Banku Światowego kraj zamieszkuje 109 milionów ludzi. Głównymi towarami eksportowymi są ropa i jej pochodne oraz złoto. Kraj eksportuje również dużo produktów rolnych, tekstyliów oraz nawozów. Największymi odbiorcami towarów są takie kraje jak Zjednoczone Emiraty Arabskie (10%), Stany Zjednoczone (7%), Arabia Saudyjska (6%), Turcja (6%) i Włochy (6%).

Zjednoczone Emiraty Arabskie

Jest to mały kraj o populacji wynoszącej około 9,4 mln. Jednak jest to także jedna z największych gospodarek MENA. Powodem są bardzo bogate złoża ropy naftowej i dobre umiejscowienie geograficzne. W efekcie ZEA jest beneficjentem dynamicznego rozwoju azjatyckich gospodarek. Azja odpowiadała w 2020 roku za 161 mld$ z 216 mld$ eksportu ogółem. Najważniejszymi odbiorcami produktów eksportowych były Indie (10%), Chiny (9%) i Arabia Saudyjska (8%). Głównymi towarami eksportowymi są ropa naftowa i jej pochodne oraz złoto, biżuteria oraz diamenty.

Jak inwestować w MENA?

Region MENA skupia się głównie na wydobyciu i eksporcie ropy naftowej oraz gazu ziemnego. Dotyczy to szczególnie krajów leżących nad Zatoką Perską. Powoduje to, że największymi spółkami działającymi w krajach są z reguły podmioty związane z sektorem petrochemicznym i energetycznym. Warto również zaznaczyć, że bardzo duży udział w giełdach regionu mają także instytucje finansowe. Oczywiście, kraje regionu starają się dokonać reorientacji gospodarki. Przykładem są Zjednoczone Emiraty Arabskie, które starają rozwijać się w sektorze technologicznym czy Katar, który stawia na rozwój usług finansowych.

Warto wspomnieć, że żadna z giełd “twardego jądra” MENA nie jest na tyle rozwinięta i płynna, aby inwestor z Europy mógł na niej bez przeszkód inwestować. Teoretycznie jedną z nich może być giełda z Tel Avivu ale problemem jest to, że nie zawsze kraj ten zaliczany jest do MENA (głównie z powodów odrębności kulturowej). Zatem najprostszym sposobem jest skorzystanie z któregoś z ETF-ów dających ekspozycję na ten rynek. Jednym z największych problemów jest to, że nie ma ETF-u dającego ekspozycję na cały region. Z tego powodu trzeba szukać substytutów. Jednym z nich są ETF-y dające ekspozycję na największe gospodarki regionu. Wśród najważniejszych z nich można wymienić:

iShares MSCI Saudi Arabia ETF

Jest to największy ETF dający ekspozycję na jeden z krajów EMEA. Jego benchmarkiem jest MSCI Saudi Arabia IMI 25/ 50 Index. Fundusz ma zgromadzonych około 900 mln$ aktywów pod zarządzaniem. Opłata za zarządzanie ETF-em jest bardzo duża jak na ten typ instrumentu. Wynosi 0,74% rocznie. Od założenia ETF-u (2015 rok) średnioroczna stopa zwrotu wynosi nieco powyżej 8%. Do największych komponentów ETF-u należą:

• Al Rajhi Bank,
• The Saudi National Bank,
• Saudi Basic Industries,
• Saudi Arabian Oil,
• Saudi Telecom.

VanEck Egypt Index ETF

Zadaniem ETF-u jest odwzorowanie stopy zwrotu MVIS® Egypt Index. Obecnie fundusz zarządza około 17 mln$. Jest to więc naprawdę mały ETF. Należy zaznaczyć, że jest to bardzo drogi fundusz, ponieważ jego roczna opłata za zarządzanie wynosi 1,02%. Od założenia w 2010 roku ETF osiągnął średnioroczną stopę zwrotu na poziomie -8,6%. Powiedzieć, że to słaby wynik, to nic nie powiedzieć. Do największych komponentów ETF-u należą:

• Commercial International Bank Egypt,
• Eastern Co,
• Abou Kir Fertilizers & Chemical,
• Centamin Plc,
• E-Finance For Digital & Financial.

iShares MSCI UAE ETF

Jest to ETF, który daje ekspozycję na spółki ze Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Aktywa pod zarządzaniem funduszu nie są duże i wynoszą 36 mln$. Jest to zatem naprawdę mikroskopijnych rozmiarów ETF. Opłata za zarządzanie wynosi w skali roku 0,58%. Nie jest to więc tani ETF. Od założenia (2014 rok) fundusz wygenerował średnioroczną stopę zwrotu na poziomie -1,98%. Do największych komponentów ETF-u należą:

• Emirates Telecom,
• First Abu Dhabi Bank,
• Abu Dhabi Islamic Bank,
• Emirates NBD,
• Abu Dhabi National Oil Company.

iShares MSCI Israel ETF

Jest to inwestycja w izraelski rynek akcji. Benchmarkiem dla ETF-u jest MSCI Israel Capped Investable Market Index. Nie jest to zbyt popularny fundusz. Aktywa pod zarządzaniem wynoszą nieco ponad 140 mln$. Tak jak i reszta wymienionych powyżej ETF-ów, również i ten nie należy do najtańszych. Roczna opłata za zarządanie to 0,58% rocznie. Osiągnięta stopa zwrotu dla akcjonariuszy również nie zachwyca. Od założenia funduszu (2008 rok), średnioroczna stopu ETF-u wyniosła 2,7%. Do największych komponentów ETF-u należą:

• Nice Ltd,
• Check Point Software,
• Bank Leumi,
• Teva,
• Bank Hapoalim.

Brokerzy oferujący ETF

Jak inwestować w krajach MENA? Jak wspomnieliśmy, nie jest to łatwe zadanie i jedynym, w miarę łatwym sposobem są wymienione ETF-y. Jednak coraz większa liczba brokerów forexowych posiada całkiem bogatą ofertę ETF oraz CFD na te instrumenty.

Dla przykładu na XTB znajdziemy na dzień dzisiejszy ponad 3500 instrumentów akcyjnych i 400 ETF-ów, a Saxo Bank ponad 19 000 spółek i 3000 funduszy ETF.

Broker
Kraj	Polska	Dania	Cypr *
Ilość giełd w ofercie	16 giełd	37 giełd	24 giełdy
Ilość akcji w ofercie	ok. 3500 - akcje ok. 2000 - CFD na akcje	19 000 - akcje 8 800 - CFD na akcje	ok. 3 000 - CFD na akcje
Ilość ETF w ofercie	ok. 400 - ETF ok. 170 - CFD na ETF	3000 - ETF 675 - CFD na ETF	ok. 100 - CFD na ETF
Prowizja	0% prowizji do 100 000 EUR obrotu / miesiąc	wg cennika	Spread zależny od instrumentu
Min. depozyt	0 zł (zalecane min. 2000 zł lub 500 USD, EUR)	0 zł / 0 EUR / 0 USD	500 zł
Platforma	xStation	SaxoTrader Pro Saxo Trader Go	Platforma Plus500
	RECENZJA	RECENZJA	RECENZJA
	ZAŁÓŻ KONTO	ZAŁÓŻ KONTO	ZAŁÓŻ KONTO

* oferta PLUS500 CY

Kontrakty CFD są złożonymi instrumentami i wiążą się z dużym ryzykiem szybkiej utraty środków pieniężnych z powodu dźwigni finansowej. 76% rachunków inwestorów detalicznych odnotowuje straty pieniężne w wyniku handlu kontraktami CFD u niniejszego dostawcy CFD. Zastanów się, czy rozumiesz, jak działają kontrakty CFD i czy możesz pozwolić sobie na wysokie ryzyko utraty pieniędzy.

Podsumowanie

Inwestowanie w region MENA nie jest proste. Powodem jest to, że rynek kapitałowy wielu państwa arabskich jest rozwijający się i nie jest zbyt popularnym miejscem inwestycji. Widać to po ETF-ach, w których największy ma zgromadzone około 900 mln$ aktywów pod zarządzaniem. Region jest silnie powiązany z gospodarkami azjatyckimi. Problemem jest to, że w większości eksportuje surowce, towary rolne i niskoprzetworzone produkty. Z kolei importuje głównie dobra o wyższej wartości dodanej. W ETF-ach z regionu dominują spółki z branż finansowych, surowcowych oraz telekomunikacyjnych. Wyjątkiem jest Izrael, ale ten kraj często jest pomijany w MENA ze względu na różnice (społeczne, gospodarcze, historyczne) względem innych państw regionu.