Obniżka ratingu w USA. Czy to cios w finanse publiczne Stanów Zjednoczonych?

1 sierpnia 2023 r. po sesji na amerykańskim rynku pojawiła się informacja, że agencja ratingowa Fitch obniżyła rating kredytowy Stanów Zjednoczonych z poziomu AAA do AA+. Czy wspomniana informacja ma wpływ na rynki finansowe? Warto pamiętać, że wiele krajów utraciło status AAA i nadal są w stanie rolować swoje zadłużenie. W tym artykule przyjrzymy się nieco dokładniej ratingom kredytowym i zobaczymy które kraje nadal mogą pochwalić się najwyższymi ratingami u wszyskich największych agencji takich jak Standard&Poor’s, Moody’s oraz Fitch. Przyjrzymy się także, jak chińskie agencje postrzegają dług USA.

Czym są ratingi?

Rynek agencji ratingowych jest zdominowany przez trzy podmioty, które kontrolują około 90% rynku. Są nimi: Standard&Poor’s, Moody’s oraz Fitch. Wspomniane agencje oceniają wiarygodność kredytową rządów czy firm poprzez nadawanie im tzw. ratingów. Agencje ratingowe nadają także ratingi niektórym produktom finansowym. Te instytucje pełnią bardzo ważną rolę na rynku finansowym.

Z reguły zmiany ratingów są śledzone przez inwestujących na rynku obligacji. Pozwalają na ocenę ryzyka inwestowania w określone papiery wartościowe. Im niższy rating inwestycyjny, tym większe ryzyko zainwestowania w obligacje. Poniżej znajduje się zestawienie ratingów przyznawanych przez agencje. Potrójne A jest najwyższym możliwym ratingiem, jaki mogą otrzymać obligacje.

Źródło: mof.gov.jm

Zatem obniżka ratingu z AAA na AA+ oznacza, że obligacje rządu amerykańskiego przestają być postrzegane przez agencję Fitch jako “Prime”, ale zostaną ustanowione jako “High Grade”. Nadal ryzyko bankructwa USA w dającej się przewidzieć przyszłości jest praktycznie zerowe, jednak zauważalne są pęknięcia na wizerunku USA.

Warto pamiętać, że nie jest to pierwszy taki przypadek w historii Stanów Zjednoczonych. Ostatnia obniżka ratingu USA miała miejsce w 2011 roku. Wtedy to Standard&Poor’s (S&P) zdecydował się na obniżkę ratingu długu Stanów Zjednoczonych z poziomu AAA na AA+. Oznacza to, że dwie z trzech najważniejszych agencji ratingowych nie uważa obligacji Stanów Zjednoczonych jako “Prime”. Zapewne wielu analityków i inwestorów teraz zastanawia się jak na zachowanie konkurentów zareaguje Moody’s.

Dlaczego Fitch obniżył rating?

Fitch w komunikacie Fitch wymienił wiele czynników, które powodują, że podjął decyzję o obniżce ratingu:

• powtarzające się impasy dotyczące limitu zadłużenia,
• spory polityczne, które wpływają na mniejszą stabilność polityki finansowej,
• wzrost poziomów deficytów budżetowych,
• wzrost wskaźnika długu do PKB.

Fitch obawia się, że Stany Zjednoczone mogą nie być w stanie spełnić założeń dotyczących limitu wydatków w średnim terminie oraz zrealizowania planów wzrostu przychodów. Bez tych dwóch czynników, zdaniem agencji, nie ma szansy na kontrolowanie deficytu oraz poziomu zadłużenia.

Pogorszenie jakości zarządzania finansami w Stanach Zjednoczonych widać w przypadku sporu o limit zadłużenia. To podkupuje wiarygodność rządu USA w oczach inwestorów. W średnim terminie problemem będą także sztywne wydatki związane m.in. z kosztami ubezpieczenia społecznego Medicare.

Kolejny problem agencja widzi w “jakości” sporów politycznych. Bez współpracy Demokratów i Republikanów trudno będzie oczekiwać, że opracowane zostaną długoterminowe plany finansowe budżetu Stanów Zjednoczonych. Agencja obawia się, że to może podkopać status dolara jako waluty rezerwowej świata. To mogłoby obniżyć elastyczność finansową rzędu amerykańskiego.

Agencja Fitch obawia się o deficyt USA w ciągu najbliższych kilku lat. Deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych wzrośnie do 6,3% w 2023 roku. Powodem będą słabsze dochody federalne z powodu spowolnienia gospodarczego. Jednocześnie w 2024 roku deficyt General Government (GG) ma wynieść 6,6%. W 2025 roku deficyt ma wzrosnąć do 6,9% PKB w 2025 roku. Sama agencja szacuje, że wskaźnik odsetek do dochodów wyniesie w 2025 roku 10%. Dla porównania kraje z ratingiem AA mają taką relację na poziomie 2,8%, natomiast kraje o ratingu AAA mają go na poziomie 1%.

Co mówi na to Janet Yellen?

Sekretarz skarbu Stanów Zjednoczonych zdecydowanie nie zgadza się z decyzją podjętą przez agencję ratingową. Jej zdaniem decyzja Fitch:

“(…) jest arbitralna i oparta na nieaktualnych danych.”

Zdaniem Janet Yallen, rząd Stanów Zjednoczonym poprawił zarządzanie długiem i jest zdania, że:

“(…) amerykańskie papiery skarbowe będą wciąż najważniejszym i najbardziej płynnym aktywem na świecie”.

Dodała także, że amerykańska gospodarka jest dosyć silna, a bezrobocie znajduje się na jednych z najniższych poziomów w historii Stanów Zjednoczonych.

Janet Yallen w swoim wystąpieniu powtórzyła, że ostatnie lata to okres dynamicznego wzrostu gospodarczego USA, oraz że kraj ma wciąż największy i najbardziej płynny rynek finansowy na świecie.

Z jej wypowiedzi można wywnioskować, że uważa skarbowe papiery wartościowe rządu Stanów Zjednoczonych za TINA (There is no alternative). Z racji wielkości rynku amerykańskiego długu fundusze emerytalne i inwestycyjnie nie będą w stanie zastąpić tych papierów innymi skarbowymi obligacjami. Przecież potrzeby pożyczkowe Kanady, Australii czy Luksemburgu są znacznie mniejsze niż Stanów Zjednoczonych. Zatem instytucje finansowe raczej nie będą w stanie zastąpić obligacji USA i nadal będzie popyt na te instrumenty.

Fitch widzi także czynniki wspierające rating USA

Zdaniem agencji to, co wspiera rating USA, to zaawansowana i zdywersyfikowana gospodarka. Oprócz tego dynamiczne środowisko biznesowe, które wspiera innowacyjność gospodarki. Jednym z najważniejszych aktywów jest dolar, który jest najważniejszą walutą rezerwową na świecie. To powoduje, że jest “organiczny” popyt na rządowe papiery wartościowe. To zwiększa elastyczność finansowania, ponieważ popyt na rządowe papiery dłużne jest nadal silny.

Kolejnym pozytywnym czynnikiem jest spodziewane łagodne lądowanie amerykańskiej gospodarki. Dzięki temu zmniejszy to presję na wzrost wydatków budżetowych, które pewnie zostałyby wprowadzone, aby stymulować gospodarkę.

To, co wspiera rating to także świetne oceny praworządności, jakości instytucjonalnej czy kontroli korupcji. Wspiera rating także wysokie wskaźnik zarządzania Banku Światowego (WBGI), który ma wartość 79.

Bogata historia obniżek ratingów USA

Dla większości inwestorów obniżki ratingów USA kończą się na decyzji S&P i Fitch. Jednak wiele agencji podjęło podobne kroki. Są to jednak niszowe podmioty, dlatego media często ignorują takie informacje.

Uwaga mediów skupia się na Wielkiej Trójce rynku ratingowego. Jednak mniejsze agencja również publikują swoje opinie na temat perspektyw długów rządowych i prywatnych firm. Jedną z nich jest Egan-Jones. Pierwszą obniżkę ratingu ogłosił 16 czerwca 2011 roku. Wtedy obniżył rating z AAA do AA+. Po niespełna roku nastąpiła druga obniżka. 5 kwietnia 2012 roku Egan-Jones obniżył rating dla amerykańskiego długu z AA+ do AA. Powodem obniżki był brak trwałych rozwiązań, które miałyby powstrzymać wzrost wskaźnika długu do PKB. 14 września 2012 roku Egan-Jones obniżył rating z AA do AA- z powodu wprowadzenia trzeciego luzowania ilościowego (QE3). Wskaźnik AA- jest najniższym poziomem w statusie “high grade”.

Chińskie agencje sceptyczne wobec amerykańskiego długu

Amerykański dług nie ma najlepszej reputacji w Chinach. Świetnym przykładem jest Dagong Global Credit Ratings, który obniżył rating A do A- z negatywnymi perspektywami dla ratingu USA w kolejnych latach. W 2018 roku agencja Dagong obniżyła rating z A- do BBB+. Czy wspomniana agencja jest wiarygodna? Cóż, sam chiński regulator zawiesił na rok działanie agencji Dagong. Powodem były zarzuty korupcyjne.

Agencja miała pobierać “opłaty” (tj. usługi konsultacyjne) za udzielenie wyższego ratingu analizowanej firmie. Co ciekawe, w 2011 roku rating kredytowy Chin w krajowej walucie wynosił AAA. Według opracowania Chunpinga Busha agencja Dagong często bardziej politycznie oceniała rating danego kraju niż pod względem obiektywnych przesłanek. W 2019 roku Dagong został znacjonalizowany przez China Reform Holdings Corporation, który wykupił większościowy pakiet akcji.

China Chengxin Credit Rating Group jest kolejną agencją ratingową z Państwa Środka. Jest to najstarsza agencja ratingowa w Chinach, która powstała w 1992 roku. Agencja jest jedną z najważniejszych w Chinach. 27 maja 2023 roku agencja obniżyła rating dla długu amerykańskiego z AAAq (najwyższy rating) do AA+. Powodem obaw były obawy o limit zadłużenia oraz wysoki deficyt Stanów Zjednoczonych. Agencja obawiała się, że spór polityczny utrudni uzdrowienie finansów publicznych.

Coraz mniejsza liczba krajów z ratingiem AAA

Obecnie kurczy się liczba krajów, które dysponują najwyższym ratingiem u wszystkich trzech największych agencji ratingowych. Wynika to z tego, że trudno jest utrzymać dyscyplinę fiskalną w dzisiejszych czasach. Wśród krajów, które obecnie posiadają najwyższy rating, można wymienić:

• Australia,
• Kanada,
• Dania
• Niemcy,
• Luksemburg,
• Holandia,
• Szwajcaria,
• Norwegia,
• Szwecja,
• Singapur

Co ciekawe, w tej liście wiele krajów utraciło najwyższy rating wiele lat temu. Przykładem może być Dania, Australia czy Kanada, które kilka dekad temu miały „ucięty” rating m.in. przez agencję S&P. Jednak dzięki poprawie zarządzania deficytem i długiem kraje powróciły do ratingowej elity. Wiele krajów, które miały status AAA, nie odzyskały go ponownie. Przykładem może być Francja, która ponad dekadę temu straciła status AAA u wszystkich największych agencji ratingowych.

Długa droga do odzyskania ratingu AAA

Część czytelników może powiedzieć, że “przecież można przywrócić rating AAA, wystarczy tylko trochę pracy”. Otóż historia pokazuje, że utrata najwyższego ratingu jest trudna do odzyskania. Trudna to nie znaczy niemożliwa. Jednak jeśli ktoś myśli, że jest to prosta droga, to jest w błędzie. Zgodnie z opracowaniem Commitee for a Responsible Budget większości krajów zajmuje wiele lat, aby powrócić do ratingu AAA. Niektóre z krajów nie odzyskały go do dnia dzisiejszego.

Wybrane kraje, które straciły rating AAA. Źródło: crfb.org

Z powyższej tabeli wynika, że lista krajów, które utraciła rating AAA jest naprawdę długa. Nawet tak rozwinięte kraje jak Kanada, Australia czy Dania straciły najwyższy rating dla swojego długu. Australia straciła AAA w 1986 roku i potrzebowała 17 lat, aby z powrotem odzyskać tytuł “Prime”. Po drodze była jeszcze degradacja do poziomu AA w 1992 roku. Kanada potrzebowała 10 lat, natomiast Dania aż 18 lat, aby odzyskać rating AAA. Wymaga to zatem kompleksowej reformy finansów publicznych i konieczności konserwatywnego podejścia do polityki fiskalnej na wiele lat. Czy elity polityczne Stanów Zjednoczonych są na to gotowe? Ostatnie zamieszania z limitem długu każą wątpić w szansę na szybkie uzdrowienie finansów USA.

Nie wszystkie historie skończyły się szczęśliwie. Świetnym przykładem jest Wenezuela. Na przełomie lat 70-tych i 80-tych był to kraj, który garściami czerpał z boomu na rynku ropy naftowej. Ogromne rezerwy tego surowca i niskie koszty produkcji powodowały, że kraj nie miał problemów budżetowych. Szybki rozwój gospodarczy powodował, że Wenezuela była jednym z najpopularniejszych kierunków migracji z innych krajów Ameryki Łacińskiej. Jednak w rozwoju kraju przeszkodziła korupcja oraz marnotrawienie zasobów na nietrafione inwestycje. Wysokie ceny ropy naftowej pozwalały na ukrycie tych problemów. Między 1977 a 1982 rokiem agencja S&P utrzymała rating AAA na dług Wenezueli. W 1982 roku agencja obniżyła rating. Jednak nie podziałało to na rządzących motywująco. Nadal kwitła korupcja. Potem sytuacji nie poprawiły rządy Chaveza i Maduro. Wenezuela nie wykorzystała środków z ropy naftowej na transformację gospodarki. Teraz kraj boryka się z ogromną inflacją oraz niestabilnością gospodarczą. Wenezuela to przykład kraju, który nie wykorzystał swojego potencjału. Jest to także przykład, że nic nie jest dane na zawsze. Nawet stabilny kraj może stać się niewypłacalny jeśli społeczeństwo pozwoli rządzić nieodpowiedzialnym ludziom.

Obniżka ratingu nie zawsze jest problemem

Może brzmi to paradoksalnie, ale obniżka ratingu z poziomu AAA na niższy nie zawsze musi oznaczać wyższe koszty odsetkowe. Świetnym przykładem jest Japonia, która utraciła rating na poziomie AAA w 2001 roku. Kraj z racji zadłużenia ma systematycznie obniżany rating, ale nie przeszkadza to spółce rolować swojego zadłużenia. Również oprocentowanie długu jest przez wiele lat na bardzo niskim poziomem. Taka sytuacja wynika ze specyficznej sytuacji kraju. Głęboki rynek finansowy oraz wysoki poziom oszczędności Japończyków. Dzięki temu Japonia może sobie tanio rolować zadłużenie, nie zważając na wysoki poziom zadłużenia do PKB.

Oprocentowanie 10-letniego długu. Źródło: tradingeconomics

Z tego powodu wielu inwestorów nie przyjmuje się obniżką ratingu Stanów Zjednoczonych, ponieważ wierzą, że zawsze znajdą się chętni na dług USA. Warto jednak pamiętać, że problemy z deficytem nie będą rozwiązane, może to podkopać wiarę w dolara. A to już będzie dla Stanów Zjednoczonych prawdziwa tragedia.