Jak inwestować w Turcji? Wysoka inflacja, niskie stopy i słaba waluta [Poradnik]

Turcja dosyć często pojawia się w prasie ekonomicznej. Nic dziwnego, jest to jedna z największych gospodarek na świecie. Według parytetu siły nabywczej kraj ten zajmuje 11 miejsce. Dla porównania Polska jest na miejscu 22. Kolejnym powodem tego, że rynek nie zapomina o tym kraju jest “nieszablonowa” polityka walki z inflacją. Zdaniem przywódcy Turcji – Recepa Erdogana – wzrost stóp procentowych powoduje wzrost inflacji. Z tego powodu kraj ten utrzymuje bardzo niskie realne stopy procentowe. W lutym 2023 roku turecki bank centralny zdecydował się na obniżkę stopy procentowej z 9% do 8,5%. Warto wspomnieć, że inflacja w styczniu 2023 roku wynosiła ponad 50%. Zatem realne stopy procentowe w Turcji wynoszą -40%. Problemy z inflacją spowodowały, że w perspektywie ostatniej dekady kurs dolara amerykańskiego do liry tureckiej (USD/TRY) wzrósł o ponad 900%. Przez wiele lat problemy miała również turecka giełda. Kurs indeksu wyrażony w dolarach znajdował się w silnym trendzie spadkowym a następnie w bocznym w okresie od 2013 do 2021. Oczywiście kurs głównych indeksów wyrażony w lirach tureckich rósł, ale nie nadążał za utratą wartości liry tureckiej.

Wykres USD/TRY, interwał MN. Źródło: xStation 5, XTB.

Na początku lutego 2023 r. Turcję nawiedziło duże trzęsienie ziemi, to sprawiło, że kraj znowu znalazł się w mediach. Liczba ofiar przekroczyła 40 000 ludzi, natomiast ponad 2 miliony straciły dach nad głową. Spowodowało to małą panikę na rynku tureckim. W efekcie giełda postanowiła zawiesić handel, aby inwestorzy nieco ochłonęli. Giełda została zamknięta na cały tydzień. Była to pierwsza taka sytuacja od ponad dwóch dekad. Kiedy rynek z powrotem się otworzył, po panice nie było śladu.

Turcja – kraj między Europą a Azją

Turcja jest jednym z “pomostów”, które łączą Europę i Azję. Historia kraju była nierozerwalnie związana z historią Europy. Relacje Turcji z Europą były bardzo burzliwe. Okresy wojen przerywały czasy wymiany handlowej i kulturowej. To właśnie z Turcji przywędrowały do Europy tulipany. Jednak przez całe stulecia chrześcijańska Europa drżała przed potęgą Imperium Osmańskim. Od XIX wieku kraj przechodzi fazy “zamykania” i “otwierania się” na Stary Kontynent. Podobnie było z modernizacją kiedy po okresach reform następowały czasy zastoju. Nowy okres w historii Turcji zaczął się od reform poczynionych przez Ataturka. W wyniku jego reform Turcja przestała być “chorym człowiekiem Europy”, a stała się krajem świeckim i nastawionym na modernizację gospodarki.

Obecna Turcja jest jedną z największych gospodarek na świecie. Pod względem wymiany handlowej jest zorientowana na kraje Unii Europejskiej. Największymi kierunkami tureckiego eksportu są: Niemcy (9%), Zjednoczone Królestwo (7%), Stany Zjednoczone (6%) oraz Włochy (5%). Z kolei historycznie najważniejszymi kierunkami importu były: Niemcy, Chiny, Rosja, Włochy oraz Stany Zjednoczone.

Turecka gospodarka jest bardzo zdywersyfikowana. Widać to po strukturze eksportu. Dominują tam odzież, urządzenia, części samochodowe i samochody oraz produkty chemiczne. Oczywiście znaczna część eksportu to także produkty o niższej wartości dodanej jak produkty rolnicze, metalurgiczne czy surowce.

Turecki rynek kapitałowy

Myśląc o inwestowaniu na tureckiej giełdzie nie sposób pominąć tamtejszej giełdy. Borsa Istanbul (w skrócie BIST) jest głównym rynkiem obrotu papierami wartościowymi w tym kraju. Giełda powstała w 2013 roku w wyniku połączenia Istanbul Stock Exchange (tur. IMKB), Istambul Gold Exchange (tur: IAB) oraz Derivatives Exchange of Turkey (tur: VOB). Akcjonariuszami Borsa Istanbul są:

• rząd Turcji: 49%
• IMKB: 41%
• VOV: 5%
• akcjonariusze IMKB: 4%
• brokerzy działający na IMKB: 1%
• członkowie IAB: 0,3%
• pozostali: 0,7%

Należy dodać, że Borsa Istanbul jest członkiem World Federation of Exchanges (WEF). Oprócz tego giełda turecka jest akredytowana przez ESMA (European Securities and Markets Authority), którą traderzy Forex kojarzą przede wszystkim z wielu ograniczeń (m.in. obniżenie dopuszczalnej dźwigni) nałożonych na instrumenty CFD w Unii Europejskiej sprzed kilku lat. Dodatkowo Borsa Istanbul jest także członkiem Exchanges Forum w Organizacji Współpracy Islamskiej. Co więcej, jako jedna z nielicznych giełd jest członkiem London Bullion Market Association (LBMA) oraz World Federation of Diamond Bourses (WFDB).

Źródło: Borsa Istanbul

Na rysunku powyżej widać znaczny wzrost obrotów na giełdzie stambulskiej. Powodem jest napływ kapitału z zagranicy oraz ucieczka przez Turków z gotówki. Jednym z kanałów “ucieczki kapitału” jest giełda turecka. Warto również wspomnieć, że część spółek notowanych na giełdzie jest beneficjentem spadku siły liry tureckiej. Powoduje to, że eksport staje się coraz bardziej opłacalny i podbija rentowność operacyjną. Napływ kapitału spowodował, że w 2022 roku giełda zyskała na wartości ponad 100% (już po przeliczeniu na dolary!). Warto jednak nie skupiać się tylko na ostatnim roku ale spojrzeć jak długą drogę przebyła giełda w Stambule, aby stać się czołowym rynkiem Azji.

Warto także zauważyć, że to sentyment zagranicznych inwestorów ma duże znaczenie dla tureckiej giełdy. Według danych Borsa Istanbul w 2021 roku około połowa free float (pod względem wartości) była w posiadaniu zagranicznych inwestorów.

Kształtowanie się giełdy

Początki zorganizowanego obrotu papierami wartościowymi w Turcji są datowane na XIX wiek. W 1866 roku powstał pierwszy zorganizowane miejsce obrotu w Stambule. Jego przeznaczeniem było refinansowanie długu zagranicznego powstałego podczas Wojny Krymskiej z lat 1853 – 1856. Siedem lat później w 1873 roku miejsce obrotu zyskało podstawy prawne tworząc Dersaadet Securities Exchange. Tak rozpoczął się dynamiczny rozwój Bankalar Caddesi, który stał się sercem finansowym Imperium Ottomańskiego. Warto nadmienić, że Turcja była wtedy nazywana “chorym człowiekiem Europy”, ponieważ zaczęła tracić dystans do coraz prężniej rozwijających się europejskich gospodarek. Z dawnej chwały Imperium pozostała tylko historia. Po I Wojnie Światowej nastąpił rozpad Imperium. Turcję uratował dopiero Ataturk, który postawił na modernizację. Rynek finansowy w kolejnych latach dynamicznie się rozwijał. Inwestorów z Europy (podobnie jak tuż przed Wielką Wojną) przyciągała szansa na wyższe stopy zwrotu .

Od 1929 do 1989: zmienne szczęście

W 1929 roku już w Republice Turcji zreorganizowanie działanie giełdy aby przystawała do nowych czasów. Zmieniono także nazwę na “Istanbul Securities and Foreign Exchange Bourse”. Mimo reformy, kolejne lata były trudne dla tureckiej giełdy. Została silnie doświadczona przez Wielki Kryzys oraz późniejszą II Wojnę Światową. Zimna Wojna sprawiła, że Turcja stała się częścią “zachodniego” obozu. W ciągu kolejnych dekad rozwój giełdy był kontynuowany. Jednak sytuacja znacznie przyspieszyła w latach 80-tych wraz z kolejną falą liberalizacji gospodarki.

W 1981 roku wprowadzono nową ustawę dotyczącą regulacji rynku kapitałowego. Dzięki niej inwestorzy zagraniczni mogli w łatwiejszy sposób rozpocząć inwestycje nad Bosforem. W kolejnych latach wprowadzono kolejne regulacje dotyczące obrotu akcjami, obligacjami i innymi instrumentami finansowymi. W 1985 roku powołano Istanbul Stock Exchange, która stała się jedynym miejscem obrotu papierami wartościowymi w Turcji.

1990 – obecnie

Recep Tayyip Erdoğan, prezydent Turcji.

Kolejne lata to dynamiczny rozwój zarówno tureckiej gospodarki jak i giełdy. Pomogła liberalizacja rynku oraz chęć kraju do dołączenia do Unii Europejskiej. Zapał dotyczący dołączenia do wspólnoty ochłonął wraz z piętrzącymi się formalnościami i wymaganiami europejskiej Wspólnoty. Od 1981 roku na straży stabilności tureckiego rynku finansowego stoi CMB, czyli Capital Markets Board of Turkiye. Borsa Istanbul działa na czterech rynkach: akcji, instrumentów dłużnych, derywatów oraz metali szlachetnych i diamentów.

Turcja jest jednym z czołowych rynków rozwijających się w Europie. Przed inwazją Rosji na Ukrainę, jeśli inwestor chciał uzyskać ekspozycję na kraje “wschodu Europy” praktycznie miał do wyboru dwa rynki: rosyjski i turecki. Jednak niestandardowa polityka gospodarcza i monetarna rządu tureckiego nieco ostudziły entuzjazm inwestorów. Przez pewien okres Turcja, zamiast bramy do Lewantu, znowu stała się “chorym człowiekiem Europy”. Potencjał jaki jest w tym kraju, był tłumiony przez bardzo wysoką inflację. Widać to było po rosnącym kursie USD/TRY. Spadek wartości liry tureckiej spowodował, że inwestorzy nie chcieli inwestować w makroekonomicznie niestabilnym środowisku. Lata 2013 – 2018 były bardzo trudne dla inwestorów zagranicznych z ekspozycją na rynek turecki. Z kolei od połowy 2018 do połowy 2022 trwał wieloletni trend boczny (patrząc na wycenę dolarową). Dopiero druga połowa 2022 roku przyniosła napływ kapitału na rynek, co poskutkowało gwałtownym wzrostem wartości indeksu. Dotyczyło to zarówno tego wyrażonego w lirach tureckich jak i tego denominowanego w dolarach.

Jak inwestować w Turcji?

Warto przybliżyć jak nazywają się czołowe indeksy na rynku tureckim. Są to:

• BIST 30 jest to indeks 30 największych i najpłynniejszych spółek notowanych na stambulskiej giełdzie w grupie Stars Market. Bardzo często to BIST 30 jest benchmarkiem dla inwestorów zagranicznych. Wynika to z tego, że to te spółki zapewniają odpowiednią płynność dla największych, zagranicznych graczy na rynku akcji.
• BIST 50 zawiera w sobie wszystkie spółki należące do BIST 30 oraz 20 kolejnych liderów pod względem kapitalizacji oraz obrotu. Również i w tym wypadku spółki są brane z Stars Market.
• BIST 100 jest to najpopularniejszy indeks na tureckiej giełdzie. Zawiera w sobie 100 największych i najpłynniejszych spółek notowanych a Borsa Istanbul. Podobnie jak BIST 30 jest często używany jako benchmark dla wielu ETF-ów albo funduszy aktywnie inwestujących w Turcji.

Inwestor chcący mieć w portfelu ekspozycję na rynek turecki może zdecydować się na następujące rozwiązania:

• kupić tureckie akcje bezpośrednio na rynku,
• skorzystać z instrumentów pochodnych handlowanych na giełdzie w Turcji,
• skorzystać CFD na indeks BIST,
• kupić fundusz aktywnie inwestujący na rynku tureckim,
• nabyć ETF dający ekspozycję na rynek turecki.

Akcje

Kupując akcje bezpośrednio na rynku nie jest łatwym rozwiązaniem. Najpierw należy znaleźć brokera, który udostępnia handel tureckimi spółkami bezpośrednio z giełdy w Stambule. Innym rozwiązaniem jest poszukanie tureckich spółek notowanych na głównych giełdach w Ameryce Północnej lub Europie. Jeśli inwestor znajdzie dostęp do tego rynku to jeszcze nie koniec drogi. Przy indywidualnym wyborze spółek warto zastanowić się jaką strategię opracować (strategię wejścia i wyjścia z pozycji). Indywidualny wybór akcji wymaga jednak znajomości rynku co może być problemem dla początkujących inwestorów. Kolejnym problemem jest także to, że inwestując bezpośrednio w Turcji inwestor naraża się na ryzyko walutowe, które w jakiś sposób należy zneutralizować (np. poprzez transakcje zabezpieczające).

Kontrakty terminowe

Kolejnym możliwym rozwiązaniem jest zainwestowanie w kontrakty terminowe albo opcje dostępne na rynku tureckim. Zaletą takiego rozwiązania jest możliwość zastosowania dźwigni finansowej. Wady są podobne jak w punkcie poprzednim. Potrzeba brokera z dostępem do rynku tureckiego. Dodatkowo inwestowanie w instrumenty pochodne nie zawsze jest odpowiednie dla inwestujących na długi termin z powodów kosztów rolowań.

Instrumenty CFD

Innym sposobem na uzyskanie ekspozycji na rynku tureckim jest skorzystanie z oferty CFD. Zaletą jest możliwość skorzystania z dźwigni finansowej oraz względnie łatwy dostęp do rynku tureckiego. Wadą są wysokie koszty (spread + punkty swap).

Fundusze inwestycyjne

Kolejnym pomysłem jest możliwość skorzystania z oferty funduszy mających ekspozycję na rynku tureckim. Zaletą jest to, że inwestor nie będzie musiał poświęcać czasu na samodzielne inwestowanie. Wadą tego rozwiązania są z reguły wysokie koszty zarządzania, które nie gwarantują osiągnięcia wyższej stopy zwrotu niż inwestycje w sam indeks.

ETF-y

Innym rozwiązaniem jest skorzystanie z ETF-ów dających ekspozycję na ten segment rynku. Zaletą jest to, że nie trzeba samemu wybierać spółek a zrobi za nas fundusz. Kolejnym plusem są z reguły dosyć niskie opłaty za zarządzanie. Wadą jest natomiast to, że osiągnięta stopa zwrotu będzie w długim terminie gorsza od benchamrku (m.in. o koszt zarządzania).

Brokerzy Forex oferujący ETF i akcje

Jak inwestować w Turcji? Jak wspomnieliśmy, znalezienie dostępu do tureckiego rynku to nie łatwe zadanie. Jednak coraz większa liczba brokerów forexowych posiada całkiem bogatą ofertę akcyjną, ETF oraz CFD na te instrumenty.

Dla przykładu na XTB znajdziemy na dzień dzisiejszy ponad 3500 instrumentów akcyjnych i 400 ETF-ów, a Saxo Bank ponad 19 000 spółek i 3000 funduszy ETF.

Broker
Kraj	Polska	Dania
Ilość giełd w ofercie	16 giełd	37 giełd
Ilość akcji w ofercie	ok. 3500 - akcje ok. 2000 - CFD na akcje	19 000 - akcje 8 800 - CFD na akcje
Ilość ETF w ofercie	ok. 400 - ETF ok. 170 - CFD na ETF	3000 - ETF 675 - CFD na ETF
Prowizja	0% prowizji do 100 000 EUR obrotu / miesiąc	wg cennika
Min. depozyt	0 zł (zalecane min. 2000 zł lub 500 USD, EUR)	0 zł / 0 EUR /  0 USD
Platforma	xStation	SaxoTrader Pro Saxo Trader Go
	RECENZJA	RECENZJA
	ZAŁÓŻ KONTO	ZAŁÓŻ KONTO

Kontrakty CFD są złożonymi instrumentami i wiążą się z dużym ryzykiem szybkiej utraty środków pieniężnych z powodu dźwigni finansowej. Od 72% do 89% rachunków inwestorów detalicznych odnotowuje straty pieniężne w wyniku handlu kontraktami CFD. Zastanów się, czy rozumiesz, jak działają kontrakty CFD, i czy możesz pozwolić sobie na wysokie ryzyko utraty twoich pieniędzy.

Jakie są duże ETF-y z ekspozycją na Turcję?

Istnieje tylko jeden znaczący ETF z ekspozycją na Turcję. Jest nim iShares MSCI Turkey ETF. Benchmarkiem dla funduszu jest indeks MSCI Turkey IMI 25-50. Indeks opracowany przez MSCI skupia się na największych spółkach z rynku tureckiego. W tym indeksie dominują spółki z sektora przemysłowego oraz materiałowego. Obie składowe stanowią około połowę wartości indeksu. iShares MSCI Turkey ETF jest małym funduszem. Aktywa pod zarządzaniem to zaledwie 315 mln$. Warto również zauważyć, że nie jest to tani ETF. Roczne koszty zarządzania wynoszą 0,57%. Do największych komponentów ETF-u należą takie spółki jak:

• Turkiye Petrol Rafinerileri A.S. – 6,7%
• Turkiye Sise ve Cam Fabrikalari A.S. – 5,7%
• BIM Birlesik Magazalar A.S. – 5,5%
• Koc Holding A.S. – 5,2%
• Turk Hava Yollari A.O.- 5,1%

Wykres iShares MSCI Turkey ETF, interwał MN. Źródło: xStation 5, XTB.

Podsumowanie

Turcja z pewnością jest jedną z największych gospodarek na świecie, a tamtejsza giełda ma ambicje na stanie się kluczowym graczem przynajmniej w regionie “Bliższej Azji”. Zagrożeniem dla inwestowania w kraju jest ciągle wysoka inflacja oraz bardzo słaba waluta. Warto również pamiętać o tym, że wysoki zwrot w 2022 roku nie jest gwarancją osiągnięcia podobnych rezultatów w kolejnych latach. Warto jednak pamiętać o tym, że i na rynku tureckim można znaleźć ciekawe spółki o zdywersyfikowanych produktowo i geograficznie modelu biznesowym. Warto jednak spoglądać na zachowanie takich indeksów jak BIST 30, BIST 50 oraz BIST 100.