Zaawansowani
Teraz czytasz
Czym jest konwergencja? W pogoni za liderami
0

Czym jest konwergencja? W pogoni za liderami

utworzył Forex Club27 lipca 2021

Pojęcie konwergencja ma szeroki zakres stosowania. Słownik języka polskiego definiuje to wyrażenie jako zbieżność. Może ono dotyczyć m.in: ruch zbieżny gałek ocznych, występowanie podobnych cech w niespokrewnionych ze sobą gatunkach czy występowanie podobnych wytworów kulturowych niezależnie od siebie u różnych ludów. Konwergencja jest także zjawiskiem występującym w ekonomii. Jest to zbieganie się poziomu rozwoju gospodarki mniej rozwiniętej do bardziej rozwiniętej. Konwergencja jest także określana jako „catch-up effect”.

Jest więc to teoria ekonomiczna, która głosi, że kraje rozwijające się w perspektywie wielu lat, a nawet dekad, „nadganiają” w rozwoju kraje rozwinięte. Oczywiście, aby taki efekt nastąpił musi zdarzyć się szereg czynników gospodarczych, społecznych, kulturowych i instytucjonalnych. Sam niski poziom rozwoju nie spowoduje, że efekt konwergencji nastąpi błyskawicznie. Niektóre kraje mimo bardzo niskiego poziomu PKB na osobę (w parytecie siły nabywczej) nadal nie potrafią zmniejszać dystansu względem gospodarek rozwiniętych.

Co sprzyja konwergencji

Konwergencja jest możliwa z kilku powodów. Są to:

  • Prawo malejących przychodów – w krajach rozwiniętych coraz trudniej znaleźć inwestycję aby osiągnąć satysfakcjonującą stopę zwrotu. Wspomniane prawo mówi o tym, że wraz ze wzrostem jednego czynnika (np. kapitału) bez zwiększenie pozostałych czynników, osiąga się coraz mniej wartości dodanej. W efekcie inwestor albo przedsiębiorca szuka miejsca do bardziej efektywnej alokacji kapitału, również w krajach zagranicznych. W efekcie podmioty zagraniczne zaczynają inwestować w wybrane gospodarki rozwijające się, w celu osiągnięcia satysfakcjonującej stopy zwrotu z zainwestowanego kapitału. Przykładem mogą być inwestycje zagraniczne w krajach Europy Środkowo-Wschodniej po 1990 roku. Inwestycje wprowadzają nowe metody produkcji, zarządzania zasobami czy transfer technologii.
  • Szybsza absorpcja nowoczesnych rozwiązań – konwergencja może również wynikać z szybszej adaptacji nowoczesnych rozwiązań. Jest to niejako paradoks, że opóźnienie technologiczne pozwala przyspieszyć transformacje gospodarki. Gospodarka może skorzystać z nowoczesnych rozwiązań i nie „powtarzać” ścieżki rozwoju krajów bardziej rozwiniętych. Przykładem może być polski sektor bankowy, który szybciej zaadoptował płatności kartami (np. z chipami) niż miało to miejsce w Stanach Zjednoczonych. Jednocześnie płatność czekami nie rozwinęła się mocno, co pozwoliło „przeskoczyć” ten sposób płatności. Innym przykładem jest chiński rynek płatności, który „przeskoczył” czas kart i znacznie szybciej wprowadził do powszechnego użycia płatności za pomocą kodów QR. Kolejne przyspieszenie jakie miało miejsce w Chinach to szybsze przejście w segmencie aplikacji mobilnych i mini programów. Wynikało to z tego, że powszechny dostęp do internetu przyszedł znacznie później niż miało to miejsce w „krajach Zachodu”. 
  • Niższe uzbrojenie pracy w krajach mniej rozwiniętych ludzie  reguły mają niższą produktywność. Wynika to z gorszej organizacji pracy, stosowania bardziej zacofanych technologii oraz braków kapitałowych. Czasami pracodawcy zdają sobie sprawę z nieefektywności ich modelu działania ale nie posiadają wystarczającego kapitału aby dokonać transformacji przedsiębiorstwa. W efekcie pozyskanie zagranicznego kapitału przyczynia się do podniesienie produktywności, wzrostu zarobków pracowników. 
  • Położenie geograficzne – czasami konwergencję może wspierać położenie gospodarcze. Przykładem może być Singapur, którego kluczowe położenie w żegludze handlowej było czynnikiem, który pomógł wspierać rozwój gospodarczy. Należy jednak pamiętać, że jest to jeden z czynników. Samo położenie geograficzne nie jest czynnikiem kluczowym ale ułatwiającym lub utrudniającym rozwój gospodarczy.  
  • Polityka gospodarcza kraju – jest to jeden z kluczowych składników na udany przepis konwergencji. Nawet najlepsze położenie geograficzne i predyspozycje do szybkiego rozwoju nic nie dadzą jeśli w kraju nie ma sprawnych instytucji rządowych oraz stabilnego i przejrzystego prawa. Jeśli w kraju istnieje duża korupcja, niestabilne prawo oraz krótkoterminowe spojrzenie rządzących na rozwój gospodarczy wtedy trudno o stabilny rozwój gospodarczy. Przykładem może być Ukraina, która mimo ogromnego potencjału jaki kraj miał w 1990 roku nie wykorzystał swojej szansy i dała się zdystansować przez np. sąsiednią Polskę. Z drugiej strony długoterminowe spojrzenie na rozwój gospodarczy oraz rozsądna ochrona własnego rynku przyczyniła się do dynamicznego rozwoju „Azjatyckich Tygrysów”.

Biedniejsze kraje z racji wymienionych wyżej czynników mogą wykorzystać swoje zapóźnienie do szybszego wzrostu dzięki naśladowaniu metod produkcji, nowym technologiom. Jednocześnie kraje rozwijające się mają dostęp do technologicznego know-how, którym jest doświadczenie (zarówno pozytywne jak i negatywne) związane z wykorzystaniem technologii. Dzięki temu adaptacja może przebiegać szybciej co stymuluje wzrost gospodarczy.

Ograniczenia konwergencji

Jednak należy pamiętać, że proste rozwiązania działają tylko przez ograniczony czas. Początkowo proste naśladownictwo przynosi efekty, które widać po dynamicznym wzroście takich miar jak PKB czy PKB na osobie w parytecie siły nabywczej. Czasami brak wystarczającej konsekwencji u rządzących, którzy zadowalają się prostymi rozwiązaniami albo szukanie popularnych wśród społeczeństwa działań (np. obniżenie wieku emerytalnego, bardzo szczodre transfery socjalne) może przyczynić się do narastania nierównowag w gospodarce, które w przyszłości mogą odbić się negatywnie na konwergencji. Bardzo często po początkowym sukcesie następuje spowolnienie wzrostu, ponieważ „proste rezerwy” się wyczerpują. Konieczne jest wspomaganie zrównoważonego wzrostu a nie bazowanie tylko na niższych kosztach pracy, eksploatacji zasobów naturalnych czy korzystnym położeniu geograficznym.

Zdaniem ekonomisty Mosesa Abramowitza kraje rozwijające się wraz ze wzrostem PKB muszą rozwijać tzw. „social capabilities”. Wśród tych zdolności można wymienić zdolność do absorpcji nowych technologii, podniesienia poziomu edukacji (zarówno podstawowej jak i wyższej) oraz stworzenie warunków do zapobiegnięcia „drenażu mózgów”. Zjawisko drenażu mózgów oznacza, że najbardziej ambitne, wykształcone i produktywne jednostki opuszczają kraj aby rozwijać się w miejscach o lepszych warunkach rozwoju (tzw. „lepszych perspektyw”). W zatrzymaniu takich ludzi pomaga powstanie światowych championów, które z racji na odniesiony międzynarodowy sukces mogą tworzyć nowe technologie a nie tylko kopiować rozwiązania z bardziej rozwiniętych krajów. Wśród przykładów sukcesu takiego rozwiązania można wymienić Koreę Południową (np. Samsung, KIA), Japonię (np. Toyota, Toshiba) czy Tajwan (np. Acer, TSMC).

Kolejnym ograniczeniem jakie stoi przed krajem to zdolność elit politycznych do stworzenia stabilnego środowiska do rozwoju przedsiębiorczości. Z tego powodu warto rozwijać przejrzyste prawo gospodarcze, kłaść nacisk na praworządność i sprawność sądów oraz stworzyć jasna strategię do wspierania branż, które pomogą transformować gospodarkę do wyższych miejsc w łańcuchu produkcji. Bardzo często zachłyśnięcie się początkowymi sukcesami może spowodować, że kraj mimo dużego potencjału stanie się tylko dostarczycielem podzespołów albo dostawcą nieprzetworzonych produktów (surowce, półprodukty).

Przykład konwergencji

Japonia

Jednym z najbardziej znanych przykładów udanej konwergencji jest Japonia. W latach 1911- 1940 była najszybciej rosnących gospodarek na świecie. Po tragedii II Wojny Światowej nastąpiła odbudowa gospodarki. W roku 1950 w Japonii PKB na osobę po uwzględnieniu parytetu siły nabywczej wynosił 2800$. Po 15 latach wskaźnik wzrósł do poziomu 8300$.  Na początku kraj zaczął importował sprzęt i technologię ze Stanów Zjednoczonych. Jednak po pewnym czasie Keiretsu były w stanie konkurować na rynku światowym z zagraniczną konkurencją. Mimo, że początkowo japońskie produkty nie odznaczały się wysokim zaawansowaniem technologicznym to po pewnym czasie stały się symbolem wysokiej jakości produktów. Przykładem mogą być takie firmy jak Sony, Panasonic czy Toshiba. Japonia odniosła również sukces na rynku motoryzacyjnym czego przykładem jest ogromny sukces marki Toyota. Do końca lat osiemdziesiątych XX wieku kraj szybko nadrabiał dystans jaki dzielił go do Stanów Zjednoczonych.

Japonia PKB per capita PPP

Dynamiczny wzrost trwał do początku lat 90-tych. W 1990 roku PKB na osobę (PPP) osiągnął wartość 27,7 tys.$. Następnie na skutek pęknięcia bańki na rynku nieruchomości, problemów demograficznych oraz problemów z reformą systemu Keiretsu, nastąpiło znaczne spowolnienie wzrostu gospodarczego. Mimo ultraniskich stóp procentowych, luźnej polityki pieniężnej banku centralnego oraz rosnącego deficyty, nie nastąpił powrót do szybkiego wzrostu gospodarczego lat osiemdziesiątych. W 2020 roku PKB na osobę (w PPP) wyniosło 44,6 tys. dolarów (według IMF), natomiast USA miało wartość na poziomie 68,3 tys.$.

Polska i Ukraina – dwie drogi od lat 90-tych

O tym, że wzrost gospodarczy nie idzie w parze z niskim rozwojem gospodarczym świadczą wyniki dwóch gospodarek Polski oraz Ukrainy. Oba kraje trwały przez dziesięciolecia w objęciach gospodarki centralnie planowanej. Oba miały podobną populację oraz zbliżony poziom rozwoju. Jednak na początku transformacji „lepsze karty” miała Ukraina. W 1990 roku Ukraina miała wyższe PKB na mieszkańca (w parytecie siły nabywczej) od Polski (7300$ vs 6100$).

Konwergencja polska ukraina 

Jednocześnie Ukraina „odziedziczyła” po Związku Radzieckim rozwinięty przemysł maszynowy, lotniczy i kosmiczny. Jednak na przestrzeni ostatnich 30 lat to Polska stała się beneficjentem większego zainteresowania inwestorów rynkiem Europy Środkowej oraz Wschodniej. Ukrainie nie udało się wykorzystać swojego potencjału i znalezienia ciekawego miejsca w łańcuchu dostaw. Warto również wspomnieć, że na początku transformacji wykształciła się grupa oligarchów, która dzięki korzystnej prywatyzacji zbudowała ogromne majątki. Ta warstwa społeczna nie była zainteresowana wprowadzeniem rynkowych reform. Jednocześnie kraj „przegapił” moment rozszerzenia Unii Europejskiej na Wschód z czego skorzystała Polska. Z kolei Polska wprowadziła niepopularne reformy gospodarcze na początku lat 90-tych („terapia szokowa”). Mimo, że wśród wielu komentatorów wzbudza ona mieszane uczucia to była jednym z początkowych „silników” wspierających wzrost gospodarczy. Jednocześnie akces do Unii pozwoliło na łatwiejsze włączenie się do europejskich łańcuchów dostaw. Dodatkowo akces „uwiarygodnił” kraj w oczach wielu inwestorów, co przyczyniło się do wzrostu inwestycji zagranicznych w kraju. Te czynniki przyczyniły się do silnego wzrostu gospodarczego co było widoczne we wzroście PKB na osobę (PPP). Jak widać konwergencja nie jest łatwa i oczywista.

Podsumowanie

Konwergencja w słowniku ekonomicznym oznacza sytuację kiedy kraj biedniejszy rozwija się szybciej od kraju rozwiniętego. W efekcie różnica w poziomie rozwoju stale się zmniejsza (jest coraz bardziej zbieżna). W minionych 100 latach byliśmy świadkami wielu konwergencji, które dotyczyły takich krajów jak Japonia, Tajwan, Korea Południowa, Chiny, Czechy czy Polska. Najczęściej początkowa faza konwergencji jest bardzo dynamiczna, co ma związek z wykorzystywaniem prostych przewag (renta demograficzna, arbitraż kosztów pracy, niedoinwestowanie). W efekcie szybki rozwój gospodarczy może „uśpić” rządzących, którzy mogą nie wykorzystać dobrego czasu na przeprowadzenie reform.  Jednak wraz ze wspinaniem się po drabince rozwoju, konieczny jest także rozwój edukacji oraz stworzenie warunków do pozostania wykwalifikowanej siły roboczej wewnątrz kraju (zapobieganie drenażowi mózgów).

Co o tym sądzisz?
Lubię
0%
Interesujące
100%
Heh...
0%
Szok!
0%
Nie lubię
0%
Szkoda
0%
O Autorze
Forex Club
Forex Club jest jednym z największych i najstarszych polskich portali o tematyce inwestycyjnej - forex i narzędzi wykorzystywanych w tradingu. To autorski projekt zapoczątkowany w 2008 roku i rozpoznawalna marka ukierunkowana na rynek walutowy.