Minął termin wdrożenia wytycznych KNF. Co się zmieni?

To, iż inwestycje na rynku Forex należą do cechujących się największym stopniem ryzyka możemy usłyszeć powszechnie, oraz to, iż aby inwestować w lewarowane instrumenty pochodne należy dysponować już wcześniej odpowiednią wiedzą i doświadczeniem. Firmy inwestycyjne ze swojej strony powinny natomiast powinny uczynić wszystko, by świadczone przez nie usługi maklerskie były jak najbardziej transparentne dla klientów detalicznych.

Tymczasem coraz większa ilość skarg, jakie wpływały w ostatnich latach do Komisji Nadzoru Finansowego, wskazuje na to, iż nie zawsze tak było. Ze względu na dużą skalę nieprawidłowych praktyk, duży odsetek klientów, którzy odnotowali straty na rynku Forex oraz przypadki cofnięcia zezwoleń, wpisania na listę ostrzeżeń, KNF zdecydowała się na zdefiniowanie wytycznych, dotyczących świadczenia usług maklerskich na rynku OTC instrumentów pochodnych. Dla wszystkich uczestników rynku 30 września 2016 roku minął termin ich wdrożenia.

Jak na te zmiany zareagował rynek i co w praktyce oznacza to dla osób inwestujących na rynku Forex?

Wytyczne. Co zawierają i w jakim celu je wprowadzono?

Zgodnie z zapewnieniem KNF, podstawowym celem wprowadzenia wytycznych odnośnie rynku Forex, jest konieczność wzmocnienia ochrony inwestorów indywidualnych, którzy w nadziei na zyski ryzykują często bardzo pokaźnymi sumami. Z tego powodu szczególnie istotne jest zapewnienie im transparentnych i uczciwych zasad inwestowania. Przede wszystkim, osoba, która decyduje się na inwestycje na rynku Forex, powinna być wcześniej uświadomiona, jakie jest realne ryzyko temu towarzyszące. To sprawia, że szczególnie istotną kwestią jest uczciwa reklama i promocja usług maklerskich. Ponadto celem wytycznych KNF jest wyeliminowanie nierównowagi, jaka powstaje w prawach i obowiązkach obydwu stron. Wytyczne mają również za zadanie uregulować sytuacje, w których mógłby powstawać ewentualny konflikt interesów oraz zwrócić uwagę na dobór oraz szkolenie kadr i relacje prawne z podmiotami trzecimi.

Wytyczne KNF sformułowane zostały w szesnastu punktach:

Rola władz firmy inwestycyjnej w organizacji usług maklerskich na rynku OTC instrumentów pochodnych.

1. Uprawnienia dotyczące rady nadzorczej (nadzorowanie działalności maklerskiej) w zakresie rynku OTC instrumentów pochodnych, zarządu – realizacja tych obszarów w sposób, który będzie zgodny z prawem i nie narażający na szkodę interesów klienta.

Pozyskiwanie klientów oraz zawieranie z klientami umów o świadczenie usług maklerskich na rynku OTC instrumentów pochodnych

2. Regulacje dotyczące działań promocyjnych i marketingowych. Powinny być one prowadzone zgodnie z interesem klienta, tak, aby nie wprowadzać go w błąd, świadomie narażając na stratę zainwestowanych pieniędzy. Klient powinien mieć świadomość tego, jakie jest rzeczywiste ryzyko związane z inwestowaniem na rynku OTC instrumentów pochodnych.
3. Rola nadzoru nad podmiotami trzecimi, które mogą pośredniczyć w pozyskiwaniu klientów dla firmy inwestycyjnej. Także i one powinny kierować się w tym zakresie interesem potencjalnego klienta i przekazywać mu jedynie prawdziwe informacje, wskazywać na to, że inwestowanie na rynku Forex zawsze wiąże się z ryzykiem utraty zainwestowanych środków.
4. Obowiązek zachowania należytej staranności przy informowaniu klienta o zasadach inwestowania na rynku Forex, udzielane informacje powinny być rzetelne, kompletne i nie wprowadzające w błąd.
5. Konieczność regularnego szkolenia pracowników firm inwestycyjnych i zatrudnionych w podmiotach trzecich (patrz punkt 3.), które pośredniczą w transakcjach, tak aby mogli oni przekazywać klientom aktualną i kompletną wiedzę na temat rynku Forex.
6. Zobowiązanie firm inwestycyjnych do badania opinii wśród swoich klientów na temat świadczonych usług maklerskich, udostępnianie uzyskanych wyników klientom.

Wybrane zagadnienia z zakresu umów o świadczenie usług maklerskich na rynku OTC instrumentów pochodnych

7. Obowiązek takiego sformułowania oferty, by w interesie klientów detalicznych, miała ona jak największy związek z rzeczywistymi warunkami rynkowymi. Zalecane jest ustalenie odpowiedniej wysokości depozytu zabezpieczającego, rekomendowanie posiadania nadwyżki ponad to zabezpieczenie.
8. Konieczność przedstawienia klientowi informacji o czasie, w jakim realizowane jest zlecenie nabycia lub zbycia instrumentu od momentu zarejestrowania w systemie informatycznym.
9.  Konieczność regularnego publikowania na stronie firmy inwestycyjnej firmy informacji o uzyskiwanych wynikach.
10. Wymóg stosowania w umowach powszechnie obowiązującej terminologii zgodnej z przepisami prawa.
11. Wymóg stosowania rzetelnej informacji na temat opłat i prowizji oraz wszelkiego rodzaju innych opłat, które ponosić muszą klienci, w szczególności istotne jest ujawnienie, jakie faktyczne są opłaty, jakie ponosi klient na rzecz firmy inwestycyjnej.
12. Jasno sprecyzowane prawa i obowiązki obydwu stron oraz tryb i warunki ich świadczenia.

Świadczenie usług maklerskich zarządzania portfelami, w skład których wchodzi jeden lub większa liczba instrumentów finansowych z rynku OTC instrumentów pochodnych.

13. Obowiązek przedstawienia klientowi rzetelnych i kompletnych informacji o składzie portfela, limitach inwestowania, obiektywnych wskaźnikach finansowych i zasadach angażowania środków klienta.
14. Obowiązek przeciwdziałania konfliktowi interesów i równego traktowania klientów.
15. Obowiązek zapewnienia aktywnego udziału doradców inwestycyjnych w procesie podejmowania decyzji przez klienta detalicznego.
16. Systematyczny i efektywny nadzór nad portfelem inwestycyjnym.

Presja na ujawnienie źródeł dochodów brokerów?

Chociaż Komisja Nadzoru Finansowego jasno deklaruje, że celem wytycznych jest zwiększona ochrona interesów inwestorów indywidualnych, pierwszym, co rzuca się w oczy, jest duża presja na ujawnienie źródeł dochodów brokerów. Do tej pory musieli oni podawać jedynie informację na temat punktów swapowych oraz podstaw ich wyliczania. Teraz informacja dla inwestora ma być znacznie szersza. Nadzór będzie wymagał nie tylko ujawnienia bardzo szczegółowych informacji na temat wysokości kwoty, o jaką raz dziennie korygowana zostaje każda otwarta pozycja, ale domy maklerskie będą musiały przedstawiać informacje na temat swojej marży, która stosowana jest przy ich kalkulacji. Klient domu maklerskiego powinien mieć świadomość, jaki jest rzeczywisty koszt, który ponosi on na rzecz firmy inwestycyjnej. To z kolei prowadzi do konieczności ujawnienia faktycznych źródeł dochodów brokerów. KNF podkreśla, że zwalczać będzie takie sytuacje, gdy firmy inwestycyjne pobierają w sposób nieuprawniony „podatek” od posiadaczy długich pozycji, do czego nie mają prawa, a co dotychczas było częstą praktyką.

Mechanizm kształtowania się kursu walut

Dotychczas osoby inwestujące na rynku Forex nie miały świadomości ile wynoszą ich faktyczne opłaty na rzecz domu maklerskiego. Te sumy ukrywane były w różnicy kursów, po których otwierane były i zamykane pozycje. Od tej pory klient powinien mieć wyszczególnione, ile wynosi spread rynkowy, a ile wynosi dodatkowa marża, którą pobiera firma inwestycyjna.

Wzięty pod lupę został również sam mechanizm kształtowania się kursu walut. W wielu sytuacjach, gdy kurs zmieniał się bardzo szybko i dynamicznie, dochodziło do konfliktów między domami maklerskimi i ich klientami. Od teraz klienci indywidualni mają mieć prawo do informacji, która instytucja dostarcza kwotowań, będących podstawą do wyliczenia kursu. Zgodnie z wytycznymi zakwestionowano również jeden ze sposobów przymusowego zamykania pozycji (stop-out) w sytuacji, gdy następuje wezwanie do uzupełnienia depozytu zabezpieczającego.

Czy wprowadzenie wytycznych KNF pozwoli na poznanie rzeczywistego ryzyka związanego z inwestowaniem na rynku Forex?

Ujawnianie co jakiś czas wyrywkowe informacje na temat firm inwestycyjnych działających na rynku Forex nie były optymistyczne. Nie dosyć, że kojarzyły się często z agresywnymi formami marketingu i spółkami zarejestrowanymi często na Cyprze, w 2013 roku KNF ujawniła informacje, że jedynie 19% wszystkich klientów zarobiło w ten sposób. To wywołało falę krytyki. Była ona nie do końca uzasadniona, z tego względu, iż mylnie interpretowano tę informację jako: „81% klientów indywidualnych straciło na rynku Forex”. Tymczasem 81% to osoby, które albo straciły, albo też ich stan posiadania nie zmienił się, na przykład ze względu na to, że wiele z tych kont pozostawało nieaktywnych. Jeżeli faktycznie KNF uda się wyegzekwować pełną jawność transakcji na rynku Forex, może oznaczać to poznanie rzeczywistego poziomu ryzyka, jaki związany jest z inwestowaniem w lewarowane instrumenty pochodne.

Zaskakujące pierwsze dane.

Na rynku Forex można zarabiać! Pierwsze ujawnione dane pokazują obraz inwestowania na rynku Forex – o wiele mniej pesymistyczny niż zakładano.  Z informacji pochodzących od trzech największych domów maklerskich w Polsce, tj. X-Trade Brokers, TMS Brokers i DM BOŚ, wynika, że na rynku zarabia o wiele więcej klientów, niż wskazywały na to dawne wycinkowe informacje ujawnione przez KNF. W zeszłym roku 38% klientów tych domów maklerskich zarobiło na instrumentach opierających się na indeksach, 44% na instrumentach pochodnych opartych o surowce, akcje i waluty, i „aż” 55% na typowaniu poziomu stóp procentowych.

Nie wiadomo jeszcze jak interpretować te dane i z czego wynika duża rozbieżność z danymi sygnalizowanymi wcześniej przez KNF. Teoretycznie możliwa jest hipoteza, że w czasie, który minął od publikacji danych przez KNF, klienci nauczyli się unikać podstawowych błędów ;). Takie wyniki mogą być jednak także spowodowane innymi czynnikami: na przykład faktem, że w obecnym okresie sytuacja na światowych rynkach jest dość spokojna.

Mniej optymistyczny scenariusz głosi, że inne biura maklerskie, które jeszcze nie opublikowały informacji, osiągnęły o wiele gorsze wyniki niż trzej główni gracze.

Czy faktycznie tak jest? O tym już niebawem, kiedy zajrzymy głębiej w struktury firm, by poznać kto tak naprawdę i na jakich warunkach świadczy dla nas te usługi.