Wskaźniki makroekonomiczne: Niemiecki indeks IFO

Indeks IFO jest jednym z istotniejszych wskaźników, które “przewidują” przyszłą kondycję wzrostu gospodarczego największej gospodarki Unii Europejskiej – Niemiec. IFO jest sporządzany na podstawie kwestionariuszy, w których ankietowani muszą określić obecną, i przyszłą sytuację gospodarczą w określonej branży. Wspomniany indeks można nazwać uzupełnieniem “twardych danych” takich, jak sprzedaż detaliczna, stopa bezrobocia czy zmiana Produktu Krajowego Brutto (PKB), które są publikowane przez specjalne państwowe instytucje. W poniższym tekście odpowiemy m.in na pytaniami:

• Co to jest wskaźnik IFO?
• Jak się oblicza wskaźnik IFO?

Co to jest indeks IFO?

Pełna nazwa wskaźnika to IFO Business Climate. Jak sama nazwa wskazuje, jego zadaniem jest przybliżenie “klimatu biznesowego” w Niemczech. Składa się on z dwóch subindeksów, które opisują:

• bieżącą sytuację w biznesie – IFO Business Situation,
• oczekiwania biznesowe ankietowanych – IFO Business Expectation.

Indeks IFO jest sporządzany od 1991 roku, przez Institut für Wirtschaftsforschung w Monachium. Wskaźnik określa klimat inwestycyjny (aktywność gospodarczą) w Niemczech. Jak już wcześniej zostało wspomniane wartość indeksu jest oparta o wynik sondaży, które dotyczą obecnego klimatu biznesowego oraz prognoz na najbliższe 6 miesięcy. 

Źródło: https://www.ifo.de/

Wspomniany wskaźnik jest publikowany co miesiąc, w drugiej połowie miesiąca, którego dane dotyczą. Przykładowo indeks IFO za styczeń 2021 został opublikowany 25 stycznia 2021 roku. Poniżej przedstawione zostały daty publikacji wskaźnika IFO w 2021:

• 25/05/2021
• 24/06/2021
• 26/07/2021
• 25/08/2021
• 24/09/2021
• 25/10/2021
• 24/11/2021
• 17/02/2021

Ankiety, które pozwalają wyliczyć indeks IFO są kierowane do około 9 000 osób. Są oni przedstawicielami m.in branży budowlanej, sprzedaży detalicznej czy branży przemysłowej. W przypadku subindeksu IFO Business Situation ankieterzy muszą określić sytuację jako dobrą, zadowalającą lub złą. W przypadku indeksu IFO Business Expectation respondenci określają jak zmieni się sytuacja gospodarcza. Do wyboru mają trzy odpowiedzi:

1. poprawi się,
2. nie zmieni,
3. lub pogorszy się.

Wszystkie odpowiedzi zawarte w ankietach wyrażane są w procentach i dzieli je się w oparciu o poszczególne sektory.

Z reguły przyjmuje się, że jeśli oba subindeksy mają wartość powyżej 0 to trwa boom ekonomiczny. Wynika to z tego, że mimo dobrej sytuacji gospodarczej, respondenci oczekują poprawy w kolejnych 6 miesiącach. Z kolei kiedy oba wskaźniki są ujemne, trwa „kryzys”, ponieważ mimo słabych bieżących odczytów rynek spodziewa się dalszego pogorszenia nastrojów. Poniżej wykres zaprezentowany przez Ifo Institute, obrazujący wspomniane zależności na przestrzeni lat 2017-2021:

Źródło: https://www.ifo.de/

Wskaźnik IFO pokazuje różnicę między pozytywną a negatywną oceną kondycji niemieckiej gospodarki (teraźniejsza i przyszła). Z racji tego, że wskaźnik skupia się tylko na ocenach pozytywnych i negatywnych, pomijane są wartości neutralne (nie mają wpływu na wielkość wskaźnika). 

Dzięki dekompozycji wartości wskaźnika na poszczególne sektory widać różnice w „kondycji” poszczególnych składowych. Przykładowo w branży przemysłowej powolne pogarszanie się zarówno nastrojów jak i oczekiwań zaczęło się od początku 2018 roku. Oczekiwania biznesowe dla tej branży były trwale ujemne od końca 2018 roku, na kilka kwartałów przed „koronakryzysem”. Z kolei sektor usług zachowywał się przez ten okres zdecydowanie lepiej. Poniżej zestawienie przygotowane przez Ifo Institute:

Źródło: https://www.ifo.de/

Jak wyliczany jest wskaźnik?

Kwestionariusz składa się łącznie z około 20 pytań. Respondenci muszą odpowiedzieć m.in. na następujące zagadnienia:

• Obecna sytuacja biznesowa firmy
• Oczekiwania firmy na najbliższe sześć miesięcy
• Sytuacji popytowa (poprawa, bez zmian, pogorszenie)
• Liczba zatrudnionych (wzrost, bez zmian, spadek).

Wspomniane odpowiedzi przekładają się na „zbiorczą” wartość poszczególnych subindeksów. Jak już wcześnie zostało wspomniane, pomijane są wartości neutralne.

Najprościej zobrazować wspomniany wskaźnik za pomocą przykładu. Jeśli w danym miesiącu 50% ankietowanych określiło swoją sytuację jako zadowalającą (wartość neutralna), 30% określiło jako “dobrą” a 20% jako “złą” to pomijane są wartości neutralne. W efekcie brane są tylko pod uwagę tylko połowę ankietowanych głosów. W efekcie wskaźnik ma dodatnią wartość ponieważ więcej respondentów określiło sytuację jako dobrą (30%) niż złą (20%). Analogicznie postępuje się w przypadku ankiet dotyczących przewidywań na najbliższe 6 miesięcy.

Następnie wyliczany jest Business Climate, którego wzór wygląda następująco:

Wartość wspomnianej składowej waha się od -100 (w sytuacji kiedy oba subindeksy mają wartość -100) do +100 (oba subindeksy mają wartość +100). Jak już zostało wspomniane wcześniej subindeksy nie biorą pod uwagę wartości neutralnych. Więc wartości skrajnie nie muszą powstawać kiedy „wszyscy myślą tak samo”. Wystarczy, że 99,9% będzie neutralnych, a 0,01% będzie miało negatywny pogląd na temat obecnej i przyszłej sytuacji.  

Spoglądając na wzór można więc uznać, że Business Climate to średnią geometryczną “wyników” poszczególnych subindeksów. Aby obliczyć wartość indeksu IFO normalizuje się go do średniej z roku bazowego. W 2018 roku został on zmieniony z 2005 na 2015 rok. 

Wartość indeksu IFO jest obliczana przez podzielenie wartości komponentu (Business Climate) w danym miesiącu powiększonego o 200 przez średnią wartość w roku bazowym powiększoną o 200. Wynik dzielenia mnoży się przez 100. Otrzymana wartość jest korygowana o wpływ współczynników sezonowych. W tym celu stosowana jest procedura X-13ARIMA-SEATS, która została opracowana przez U.S. Census Bureau.

Zastosowanie IFO

Indeks IFO może stanowić ważny prognostyk informujący o klimacie biznesowym jaki panuje w niemieckiej gospodarce. Z tego powodu jest to “szybszy” wskaźnik od publikowanego raz na kwartał Produktu Krajowego Brutto. Kondycja niemieckiej gospodarki ma z kolei przełożenie na wiele niemieckich firm notowanych m.in. w takich indeksach jak DAX, mDAX, sDAX.

Sprawdź koniecznie: Niemiecki rynek kapitałowy i możliwości inwestycyjne

Wpływ koniunktury gospodarczej w Niemczech jest szczególnie istotny dla spółek, które uzyskują większość przychodów w tym kraju. Dla międzynarodowych koncernów wpływ jest mniejszy ale tu też są pewne wyjątki. Należy przecież pamiętać, że Niemcy to największa gospodarka Unii Europejskiej. Spowolnienie gospodarcze w tym kraju automatycznie przekłada się na schłodzenie koniunktury zarówno w krajach CEE, jak i takich gospodarkach jak Francja czy Włochy. Więc jeśli spółka osiąga większość przychodów w Unii Europejskiej to spowolnienie w Niemczech odbije się również na wynikach sprzedażowych w reszcie głównych rynków Unii Europejskiej.

Kolejną przydatną funkcją indeksu IFO jest jego zastosowanie jako papierka lakmusowego nastrojów rynkowych. Jeśli indeks IFO zaskoczył negatywnie inwestorów a mimo to indeksy europejskie rosną jest to dosyć byczy sygnał. W odwrotnej sytuacji (IFO lepsze od oczekiwań ale indeksy spadają) nastroje rynkowe są zdominowane przez stronę podażową.

Podsumowanie

Dużą zaletą indeksu IFO jest to, że „baza” wspomnianego wskaźnika pochodzi wprost od respondentów, którzy są przedstawicielami przedsiębiorstw. Są więc najbliżej „pulsu” całej gospodarki. Kolejnym pozytywnym aspektem wskaźnika jest także to, że jest publikowany znacznie szybciej niż „standardowe” makroekonomiczne publikacje rządowe. Dzięki temu IFO może z wyprzedzeniem wskazywać pogorszenie lub polepszenie koniunktury w poszczególnych sektorach gospodarki. Z reguły uznaje się, że IFO pokazuje trwalszy kierunek dopiero po trzech miesiącach. Spadek IFO w jednym miesiącu nie jest informacją miarodajną. Z tego powodu czeka się na potwierdzenie lub zanegowanie sygnału. Z drugiej strony wadą wskaźnika jest jego umowny charakter. Respondent odpowiada tylko czy koniunktura jest dobra i czy się poprawi. Jest więc to wskaźnik nastrojów a nie twardych danych.