Smart kontrakty – co to jest, jak działa i do czego służy?

Technologia blockchain stała się znana głównie dzięki kryptowalutom. Ale pozwala ona na wiele więcej niż „tylko” rozliczanie się cyfrowymi pieniędzmi. To wręcz szansa na zupełnie nowy Internet, oparty na smart kontraktach, które można wykorzystywać także na rynkach finansowych. Czy są smart kontrakty i jak działają?

Smart kontrakty to coś na kształt automatycznej umowy. Czyli kod komputerowy, który pozwala na przeprowadzenie automatycznej operacji w momencie, gdy spełnione zostaną określone warunki. Oparte są na technologii blockchain, która po raz pierwszy z sukcesem została zastosowana w Bitcoinie, a upowszechniła się wraz ze startem sieci Ethereum.

Co to są smart kontrakty?

Smart kontraktem nazywamy każdy kod napisany przez programistów, który ma wpisane warunki realizacji zadań. Co więcej, zadanie wcale nie musi być wykonane natychmiastowo, w momencie gdy obie strony spełnią wskazane wytyczne. Kontrakty są przecież „smart”, więc mogą o wiele więcej: na przykład negocjować warunki umowy, targować się czy sprawdzić czy warunki rzeczywiście są spełnione.

Bezpieczeństwo smart kontraktów

To podstawa ich popularności. Smart kontrakty – pod względem zabezpieczeń – działają tak samo jak blockchain. Oparte są na kryptografii i funkcji haszujacej. Wszystko dopełnia decentralizacja i rozproszony rejestr danych, co w praktyce uniemożliwia złamanie kodu. Dość powiedzieć, że potrzebna by była do tego moc obliczeniowa wszystkich komputerów, które są obecnie na świecie, a i tak nie jest pewne, że to by się udało.

Jak zbudować smart kontrakty

Podstawą tworzenia smart kontraktów wciąż jest tradycyjna umowa, czy to spisana, czy zawarta ustnie, którą trzeba przełożyć na język programowania. Najczęściej pisane są w programach Java, Solidity oraz C++. Zdarza się jednak, że powstają też w mniej popularnych językach programowania, bo dana sieć obsługuje np. tylko jeden.

Sam smart kontrakt ma warunki do spełnienia, ale jeśli nie zostanie spełniony, może też określić kary dla strony, która się z umowy nie wywiązała. Całość wdrażana jest automatycznie, po dostarczeniu wszystkich danych. Smart kontrakty działają na znanej już od dawna zasadzie informatycznej „IF”, czyli „jeśli” się coś wydarzy, to wydarzy się coś innego. Może to być np. automatyczna zmiana oprocentowania pożyczki na niższą, jeśli wpłaty wpływają regularnie lub podniesienie opłaty, jeśli nie są regulowane w terminie.

Jak działają smart kontrakty?

Gdy mamy już gotowy kod uwzględniający wskazane warunki, trafia on do sieci, czyli węzłów, które tworzone są przez komputery do niej podłączone. To węzły sprawdzają (oczywiście automatycznie) czy i jakie warunki zostały zrealizowane i jednocześnie niezależnie od siebie sprawdzają czy nie doszło do nieprawomocnej ingerencji w kod. Jeśli wszystkie wyniki są zgodne, smart kontrakt zostaje zrealizowany. Nie potrzeba więc do tego żadnego pośrednika, w postaci np. doradcy bankowego, notariusza czy nadzorcy ze strony władz. Jeśli obie strony spełniają warunki, smart kontrakt jest uruchamiany – szybciej i taniej niż tradycyjne umowy. Nie potrzeba do tego rzeszy prawników i konsultantów.

Zalety kontraktów

1. Bezpieczeństwo

Kod nie popełni błędu, nie przeoczy niedopełnienia formalności, nie będzie zmęczony. Nie będzie też podatny na wpływy i manipulacje osób nieuprawnionych. Zrealizuje tylko te transakcje, które spełnią wszystkie zaprogramowane warunki, więc można być pewnym, że jest to rozwiązanie bezpiecznie i niepodatne na oszustwa.

2. Brak zaufania

Wbrew pozorom, to zaleta. Nie trzeba mieć zaufania do drugiej strony transakcji. I tak musi ona bowiem spełnić ściśle określone warunki. Jeśli ich nie dopełni, nic nie stracimy, bo smart kontrakt nie zostanie zrealizowany.

3. Szybkość

Smart kontrakt zostanie zrealizowany od razu po spełnieniu warunków. Umowy nie musi czytać prawnik, czy pan kierownik. Jest ona napisana wcześniej i po prostu realizowana. Nie trzeba do niej żadnych pośredników i nadzorców.

4. Niskie koszty

Właśnie ze względu na zapewnione bezpieczeństwo i brak konieczności wielostopniowej autoryzacji, smart kontrakt jest bardzo tani w obsłudze.

5. Otwartość i przejrzystość

Praktycznie wszystkie smart kontrakty mają otwarto-źródłowy kod, czyli każdy może sprawdzić ich zasady. Dzięki temu na bieżąco można je udoskonalać, a także monitorować poprawność wykonania.

Wady smart kontraktów

1. Niezmienność

Może być zaletą, ale także wadą, jeśli programista popełnił błąd w kodowaniu. Najsłynniejszy przykład to przejęcie jednostek kryptowaluty Ether o wartości ok. 50 mln USD po wykryciu luki w kodzie Ethereum. Mimo znalezienia błędu, smart kontraktu nie można było szybko zmienić i skorzystali na tym hackerzy.

2. Rozwiązania prawne

To nowe rozwiązanie i nie ma jeszcze wypracowanych – zwłaszcza w Polsce – postępowań na wypadek, gdy dojdzie do nieprawidłowości w rozliczaniu smart kontraktów. Nie ma też zbyt wielu ekspertów, którzy mogliby pomóc prawnikom dokładnie zrozumieć zasadę działania smart konktraktów.