Producer Price Index (PPI) – Czym jest inflacja producencka?

W ostatnich miesiącach inflacja jest tematem, który pojawia się bardzo często w mediach głównego nurtu. Wysoka inflacja jest często widoczna w social mediach za pośrednictwem „paragonów grozy”, które obecnie nie dotyczą tylko wakacji w Polsce ale także zwykłych zakupów w dyskontach. Jednak inflacja to coś znacznie więcej. Jest wskaźnikiem który bardzo często pomaga określić stabilność ekonomiczną danego kraju. Niska i w miarę stabilna inflacja jest z reguły informacją o odpowiedniej polityce monetarnej. Z kolei wysoka inflacja, może zwiastować problemy z trzymaniem w ryzach polityki pieniężnej. Wysoki wskaźnik inflacji może zmusić banki centralne do podniesienia stóp procentowych, co obniży wielkość akcji kredytowej i “schłodzi” gospodarkę. Niebezpieczna jest zarówno wysoka inflacja (niszczy oszczędności obywateli), jak i deflacja (ryzyko spirali deflacyjnej). Zadaniem rządu oraz banku centralnego jest współpraca, aby koordynować politykę fiskalną i monetarną w celu trzymania inflacji w ryzach oraz wspieraniu wzrostu gospodarczego. Z reguł na wysoką i zmienną inflację cierpią kraje rozwijające się, które mają problemy z utrzymaniem rozsądnej polityki monetarnej i fiskalnej. Jednak czym dokładnie jest inflacja?

Wbrew obiegowej opinii, nie ma jednej inflacji. Każda osoba czy przedsiębiorstwo ma swój “prywatny poziom inflacji”. Z drugiej strony rządowe agencje (takie jak np. Główny Urząd Statystyczny) starają się zbudować zagregowane wskaźniki inflacyjne. Do najpopularniejszych należą: CPI oraz PPI. CPI to inaczej Consumer Price Index, czyli indeks zmian cen towarów i usług konsumpcyjnych. Jest to najbardziej popularny wskaźnik inflacji, ponieważ ma przedstawiać inflację statystycznego gospodarstwa domowego. Znacznie mniej znanym jest wskaźnik PPI, który jest bardzo istotny ponieważ pokazuje inflację z punktu widzenia przedsiębiorstw produkcyjnych. W dalszej części szczegółowo opiszemy czym dokładnie jest ten wskaźnik, oraz jak jest wyliczany. Zapraszamy do lektury!

PRZECZYTAJ: Produkcja przemysłowa – jeden z najważniejszych wskaźników makro

Historia wskaźnika PPI

Początki wyliczania wskaźnika od strony podażowej sięgają 1902 roku, kiedy powstał WPI (Wholesale Price Index). W 1978 roku nazwa wskaźnika została zmieniona na Producer Price Index (PPI). Tak jak PPI, WPI był obliczany co miesiąc w celu śledzenia zmian w cenach producenckich i hurtowych. Zmiana nazwy na PPI wynikała po części z tego, że największy wpływ na kształtowanie się wskaźnika miały i tak ceny producenckie, z tego powodu nazwa WPI była myląca. W tym samym roku zmieniono także metodologię wyliczania wskaźnika. Aby uniknąć podwójnego liczenia, wskaźnik podzielono na dobra finalne, pośrednie i podstawowe (SOP system). Kolejna ważna zmiana nastąpiła w 2014 roku, kiedy to wprowadzono FD-ID system, który rozszerzył PPI o wyliczanie cen usług, budownictwa, zakupów rządowych i eksportu. 

Warto wspomnieć, że Producer Price Index (i jego poprzednik WPI) jest jednym z najstarszych statystycznych wskaźników publikowanych przez Federalny Rząd Stanów Zjednoczonych. Pierwszy wskaźnik (WPI) rozpoczął kalkulację w 1902 roku i posiadał historyczne dane od 1890 roku. Oczywiście informacje na temat zmian cen mają różny zakres dat w zależności od sektorów. Większość branż i sektorów związanych z produkcją i wydobyciem może pochwalić się historią zmian cen PPI od początku lat 80-tych.

Producer Price Index – Definicja

PPI to skrót od Producer Price Index. Oznacza to, że jest to wskaźnik zmian cen w sektorze producentów. Wskaźnik PPI mierzy średnią zmianę cen krajowych producentów. Wskaźnik agreguje dane z tysięcy indeksów cenowych branż i produktów. Amerykański wskaźnik PPI jest publikowany co miesiąc przez BLS (Bureau od Labor Statistics). 

Jak już zostało wspomniane, PPI patrzy na poziom zmiany cen z punktu widzenia producenta, a inflacja CPI z punktu widzenia konsumentów dóbr i usług. Wskaźnik PPI mierzy różne etapy produkcji dóbr. Indeks mierzy:

• etapy początkowe (crude), 
• środkowe (intermediate),
• końcowe (finished goods). 

Początkowe dobra mierzone są przez PPI Commodity Index. Mierzy on zmiany cen produktów bazowych takich jak żelazo, soja, pszenica czy aluminium. Jest to najbardziej bazowa inflacja producencka. Oznacza ile zmieniły się ceny surowców, które są potrzebne w dalszym etapie produkcji. Kolejnym rodzajem PPI jest związane z “środkowym” etapem produkcji. W tej grupie produktów zalicza się m.in. cukier rafinowany, papier, skórę czy podstawowe chemikalia. Są to półprodukty, używane w dalszym etapie produkcji. Kluczowym wskaźnikiem jest Core PPI, który mierzy ceny dóbr finalnych. Z reguł ten rodzaj wskaźnika PPI jest dokładnie analizowany przez ekonomistów. Wśród produktów zaliczanych do tej kategorii PPI można wymienić: chemię domową (np. płyn do mycia podłóg), opony samochodowe czy meble.

Podczas wyliczania PPI (core) zmienność cen takich składników jak energia czy ceny żywności są wyłączane z kalkulacji. Z tego powodu ceny są mocno zależne od chwilowych nierównowag w popycie i podaży, co znacznie ogranicza dokładność tego wskaźnika. Jednocześnie ciężko za pomocą PPI (core) porównać zmiany cen w długim okresie. Oczywiście BLS śledzi zmiany cen większości “pominiętych składowych”, co pozwala analitykom na nowo wyliczyć PPI ze zmianą cen żywności i energii.

Warto zauważyć, że PPI jest obliczany za pomocą średniej ważonej. Oznacza to, że poszczególne składowe indeksu mają wagi ustalone w oparciu o udział w krajowej produkcji. Przykładowo w Stanach Zjednoczonych udział plastikowych butelek ma większą wagę niż mają np. świece.

Jak wyliczany jest wskaźnik

BLS wylicza około 10 000 wskaźników PPI dla poszczególnych produktów czy grup produktowych. Agencja wylicza wskaźniki PPI w każdym miesiącu. Dzięki pokrywaniu naprawdę szerokiej kategorii produktowej PPI pokrywa większość branż działających w Stanach Zjednoczonych. Od wydobycia metali poprzez rybołówstwo, gospodarkę leśną po działalność typowo produkcyjną. Warto wspomnieć, że PPI pokrywa 72% sektora usług liczonych w oparciu o przychody (dane na podstawie Economic Census). 

Aby zwiększyć dokładność pomiarów wskaźnika PPI, każdy produkt ma określoną wagę w indeksie wyliczoną w oparciu o istotność danego produktu w segmencie produkcyjnym danego kraju. W pierwszym etapie wyliczania wskaźnika PPI, każdy produkt, który jest włączany do szczegółowo zdefiniowanej grupy produktów lub usług. W drugim etapie indeksy są grupowane w zagregowane indeksy (np. w oparciu o etap produkcji). Wagi dla poszczególnych produktów i indeksów są wyliczane w oparciu o dane Bureau of Census. Wagi są aktualizowane co 5 lat.

Kiedy firma jest wybrana do partycypowania w ankiecie PPI i jest wizytowana przez ekonomistę, który zachęca do dobrowolnego uczestniczenia w tworzeniu wskaźnika. Oczywiście firma jest informowana, że dane są bezpiecznie przechowywane i anonimizowane. Ekonomista przeprowadza działanie zwane dezagregacją, w celu wybrania konkretnych produktów, które będą wliczane do poszczególnych indeksów. Po 7-8 latach następuje zmiana próbki firm będących reprezentantem cen dla danej branży czy grupy produktów. Przedsiębiorstwa każdego miesiąca są zobowiązana do wypełniania ankiet (przez internet). Wypełnienie ankiet ma odbywać się we wtorek, w tym tygodniu, w którym występuje 13 dzień miesiąca. Każdego miesiąca zagregowanych jest 100 000 cen różnej kategorii produktów. Jeśli dane są niekompletne, to pracownik BLS kontaktuje się z firmą w celu uzupełnienia braków w ankiecie. 

Inflacja PPI a CPI

Poziom wskaźnika PPI jest o tyle istotna dla wielu analityków, że inflacja producencka z reguły pojawia się znacznie wcześniej od inflacji konsumenckiej (CPI). Wynika to z tego, że wzrost kosztów produkcji odbije się najprawdopodobniej z opóźnieniem na poziom cen w sklepach, które “dotknął” konsumentów. Z tego powodu inflacja typu PPI jest czasami traktowana jako “predyktor” inflacji typu CPI.

PPI jest więc bardzo ważnym wskaźnikiem, który jest uważany za wyprzedzający indykator przyszłej inflacji konsumenckiej (CPI). Wynika to z tego, że wzrost kosztów produkcji wymusza u przedsiębiorców podwyżkę cen (pomijamy wpływ importu i zakładamy utrzymanie dotychczasowych marż producenta). Warto również spoglądać na relacje między CPI i PPI. Niektórzy analitycy spoglądają na spread między CPI a PPI.

Przykładowo: jeśli CPI i PPI rosną w podobnym tempie, to wzrost kosztów producentów jest przerzucanych na klienta końcowego. Jednak w sytuacji kiedy CPI przez dłuższy czas rośnie szybciej niż PPI to na inflację konsumencką musi wpływać dodatkowy czynnik niewiązany z inflacją producencką. Warto jednak zauważyć, że do wyliczania CPI wlicza się także dobra importowane (kupowane przez konsumentów). Z kolei PPI wylicza tylko zmiany cen w krajowej produkcji.

Wśród różnic między PPI a CPI można wymienić:

• CPI wlicza do zmiany poziomu cen wpływ importu dóbr konsumpcyjnych, PPI nie wlicza cen dóbr importowanych;
• Wskaźnik CPI wylicza tylko te produkty, które są bezpośrednio płacone przez konsumenta, z kolei PPI wlicza usługi, z których korzysta konsument ale nie płaci  na nie (np. usługi medyczne płatne przez ubezpieczyciela albo rząd);
• Do PPI wliczany jest eksport, z kolei do CPI nie (co jest logiczne ponieważ amerykański konsument nie korzysta z dóbr i usług wyeksportowanych przez Stany Zjednoczone);
• PPI wlicza wydatki rządowe, CPI pomija je w swoich kalkulacjach;
• W przeciwieństwie do CPI, wskaźnik PPI wlicza wydatki inwestycyjne;
• PPI jest pomocny w określeniu realnej zmiany poziomu produkcji, CPI koncentruje się na zmianie kosztów życia.