VSTOXX – europejski odpowiednik amerykańskiego VIX-a [Poradnik]

Zmienność jest dla wielu inwestorów tożsama z ryzykiem. Nic bardziej mylnego. Zmienność jest naturalną cechą rynku akcji i nie należy jej się bać. Wręcz przeciwnie, rynkową zmienność można wykorzystać jako jeden ze sposobów na zarobienie pieniędzy na giełdzie.

Jednym z instrumentów, który pozwala zarabiać na wzroście albo spadku zmienności są derywaty (kontrakty futures, opcje). Najpopularniejszym jest VIX, który jest notowany na giełdzie amerykańskiej. Istnieje europejski odpowiednik VIX-a. Jest nim VSTOXX. Mimo, że mniej popularny, instrument może być bardzo przydatnym narzędziem w rękach spekulanta czy inwestora. W dzisiejszym tekście dowiesz się:

• Czym jest zmienność?
• Na co wpływa zmienność?
• Jak wyliczany jest VSTOXX?
• Jak można wykorzystać VSTOXX w spekulacji i inwestowaniu?

Czym jest zmienność?

Według Słownika Języka Polskiego zmienność jest to cecha czegoś co łatwo ulega zmianom. Dla inwestora nie jest zaskoczeniem, że ceny akcji czy wartość indeksów często się zmieniają. Nie wynika to zawsze z powodów fundamentalnych ale również wpływu emocji. Następuje zachwianie równowagi między popytem a podażą co powoduje zmianę ceny. Im wyższa zmienność tym większe wahania cen. Dla wielu inwestorów okres gwałtownych wahań cen daje szansę na zakup akcji znacznie poniżej ich wewnętrznej wartości a następnie ich sprzedaż kiedy cena rynkowa jest wyższa od wyceny fundamentalnej.

Zrozumienie zagadnień związanych ze zmiennością na rynku wymaga sporo wysiłku, ale jest konieczne w celu zrozumienia czym jest indeks zmienności oraz jak kształtuje się cena opcji. W przypadku zmienności na giełdzie można wyróżnić dwa najbardziej popularne sposoby prezentowania zmienności to:

• historyczna zmienność
• zmienność implikowana

Zmienność historyczna jak sama nazwa wskazuje odnosi się do zmiany ceny danego aktywa w przeszłości. Zwykle zmienność historyczna obliczana jest jako odchylenie standardowe zmiany cen instrumentu bazowego i przeliczana na zmienność w ujęciu rocznym. Jest to bardzo prosta miara, która służy do kalkulacji potencjalnego ryzyka zmiany ceny. Wystarczy spojrzeć na wykres zmiany cen aby dostrzec okresy wysokiej jak i niskiej zmienności. Ten parametr jest o tyle istotny, że pozwala inwestorowi “oswoić się” z charakterystyką danego aktywa.

Oczywiście zmienność historyczna nie mówi nic o tym jak będzie wyglądać ona w przyszłości. Warto zauważyć, że zmienność instrumentów bazowych nie jest symetryczna. W okresach spadków z reguły zmienność jest wyższa, ponieważ emocje rynkowe są znacznie silniejsze. Z kolei w czasach spokojnych wzrostów zmienność jest niska. Nie dziwi giełdowa sentencja, że byki wchodzą  po schodach a niedźwiedzie skaczą z okna. Bardzo często zdarza się, że podczas paniki rynkowej ceny akcji “oddają wzrosty” z ostatnich kilku miesięcy.

Zmienność implikowana

Jak już zostało wspomniane, zmienność historyczna opiera się o historię zmiany cen, a czym jest implikowana? Określa ona oczekiwaną przez rynek zmienność danego aktywa na podstawie notowań derywatów (najczęściej opcji).

Zmienność implikowana nie informuje o przeszłości ale rynkowych przewidywaniach odnośnie przyszłości. Z racji tego, że przewidywania stale się zmieniają to zmienność implikowana ma ciągle inną wartość. Ceny opcji na skutek zmian podaży i popytu nieustannie się wahają. Przykładowo jeśli popyt na opcje put rośnie to cena tego derywatu rośnie. Jeśli cena instrumentu bazowego na którym cena opcji put jest oparta nie odzwierciedla takiej zmiany ceny opcji, to znaczy, że rynek oczekuje większej zmienności. Na zmienność implikowaną wpływ ma szereg czynników takich jak:

• wydarzenia makroekonomiczne
• publikacja wyników finansowych
• zmiana nastrojów rynkowych
• wydarzenia polityczne
• oczekiwania rynkowe
• inne

W bardzo wielkim skrócie cena opcji zależy od zmiany ceny aktywa (S), czasu do wygaśnięcia (T) oraz właśnie zmienności (IV).

P= f(S,T,IV)

Świetnie do wyceny opcji nadaje się model Black-Scholes. Jednak cena opcji może znacznie różnić się od wyceny teoretycznej. Premia (cena) opcji może rosnąć na skutek wzrostu niepewności na rynku. W efekcie wystawcy opcji żądają większej zapłaty, ponieważ spodziewają się, że cena instrumentu bazowego może bardzo mocno się zmienić. Przykładowo wraz ze zbliżającą się publikacją danych makroekonomicznych ceny opcji mogą rosnąć ponieważ rynek oczekuje zmienności po wynikach. Nie oznacza to, że inwestorzy “wiedzą” o tym jakie te wyniki będą. Gdyby tak było cena akcji już dawno zdyskontowałaby przyszłe dane makroekonomiczne i cena opcji po korekcie o deltę pozostałyby bez zmian.

Zmienność implikowana jest zatem istotnym parametrem w określeniu wartości premii opcji. Market makerzy, którzy zapewniają płynność na rynku opcji nieustannie kwotują ceny opcji co widać w zmieniających się ofertach bid i ask.

Zmienność implikowana i historyczna wyrażana jest w procentach w skali roku. Jeśli inwestor chce wyliczyć zmienność w skali dnia musi podzielić wartość roczną przez 16. Dlaczego przez 16 a nie przez 365 (tyle mamy dni w roku)? 16 to pierwiastek kwadratowy z całkowitej ilości dni handlowych w danym roku, których jest w przybliżeniu 256. Wyciągając pierwiastek kwadratowy z liczby 256 otrzymujemy szukanej wartości.

Odwrotnie można również wyliczyć zmienność roczną ze zmienności dziennej. Jeśli odchylenie standardowe ze zmienności dziennej wynosi 1,5% to zmienność w skali rocznej to po prostu należy przemnożyć przez 16 (pierwiastek kwadratowy z 256). Wynik działania wynosi 24%.

Interpretacja zmienności implikowanej

Wartość zmienności VSTOXX wyrażone jest w procentach. Indeks reprezentuje oczekiwany przez rynek zakres ruchu indeksu EuroSTOXX50. Jeśli zmienność implikowana wynosi 32% to oznacza, że jej dzienne wahania wynoszą 2%. Zgodnie z zastosowaniem normalnego rozkładu, oznacza to, że przez 68,2% dni handlowych indeks będzie poruszał się w zakresie wahań od –2% do +2%. W pozostałe dni oczekuje się większej zmienności. Z kolei przez 95,4% dni handlowych ruch cen nie będzie większy niż 2 dzienne odchylenia standardowe. Oznacza to, że indeks przez 95,4% czasu nie powinien spadać o więcej niż -4% i rosnąć o więcej niż +4%.

Oczywiście założenie, że należy korzystać z normalnego rozkładu prawdopodobieństwa jest sporym uproszczeniem, ale przez większość czasu nie wpływa na wnioski jakie należy wyciągnąć z badań nad zmiennością.

Dodatkowe zagadnienia związane ze zmiennością

Traderzy opcji znają zjawisko tak zwanego “uśmiechu zmienności”. To zjawisko wynika z tego, że zmienność implikowana dla opcji poza pieniądzem jest wyższa niż dla opcji ATM. Wynika to z tego, że dla różnej ceny wykonania rynek oczekuje różnych ruchów cen. Opcje głęboko poza pieniądzem są ubezpieczeniem od “rynkowych katastrof” albo “wygranej na loterii”. Opcje put głęboko OTM to ubezpieczenie przed gwałtownymi spadkami instrumentu bazowego. Natomiast opcje call głęboko OTM to zabezpieczenie przed gwałtownymi wzrostami instrumentu bazowego. Z tego powodu wystawcy opcji, którzy narażają się na ryzyko takich zdarzeń oczekują wyższej premii za ryzyko.

Volatility skew wyraża różnicę zmienności implikowanej dla opcji z tym samym terminem wygaśnięcia ale z innymi cenami wykonania. Należy jednak zauważyć, że zmienność implikowana dla opcji jest różna w zależności od czasu do wygaśnięcia opcji. Warto zatem spojrzeć jaka jest struktura terminowa dla opcji. Nie jest zaskoczeniem, że wraz ze wzrostem czasu do wygaśnięcia opcji rośnie zmienność implikowana. Po prostu wystawcy opcji narażeni są na wyższe ryzyko zmiany cen instrumentu bazowego.

Oczywiście na zmienność implikowaną mają także wpływ zbliżające się wyniki finansowe. Wraz z publikacją wyników ryzyko gwałtownych zmian kursu akcji maleje, co powoduje, że wystawcy opcji żądają niższych premii opcyjnych. Zatem rynek spodziewa się niższej zmienności implikowanej. Warto zaznaczyć, że w okresie  rynkowych przecen zmienność implikowana rośnie mocniej w przypadku opcji z bliskim terminem do wygaśnięcia niż dla opcji długoterminowych. Wynika to z tego, że rynek spodziewa się, że okres wyższej zmienności nie będzie utrzymywał się przez dłuższy czas, jest zatem chwilową anomalią i dlatego nie ma wpływu na długoterminowe opcje.

Jak wyliczany jest VSTOXX

Zgodnie ze specyfikacją indeksu EURO STOXX 50 Volatility Index (VSTOXX) nie mierzy zmienności implikowanej tylko dla opcji ATM na indeks EURO STOXX 50 ale wylicza zmienność dla wszystkich opcji w danym czasie do wygaśnięcia. Oczywiście do wyliczania brane są tylko te opcje, które spełniają warunki wstępne. Opcje na EURO STOXX 50 są jednymi z najpłynniejszych kontraktów opcyjnych dostępnych na platformie Eurex. Z tego powodu oparcie VSTOXX o ten indeks stanowi dobre przybliżenie oczekiwań rynkowych co do zmienności.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Jak inwestować w indeks Euro Stoxx 50? [Poradnik]

Model VSTOXX został opracowany wspólnie przez Goldman Sachs oraz Deutsche Börse. Produkty pochodne oparte o indeks zmienności stanowią świetne rozwiązanie dla uczestników rynku, którzy chcą wykorzystać go do spekulowania oraz zabezpieczania swojego portfela.

Jak skonstruowany jest europejski indeks zmienności?

Najważniejsze jest zrozumienie w jaki sposób pobierane są dane wejściowe do obliczenia wspomnianego indeksu.

Po pierwsze odrzucane są opcje, których cena jest niższa niż 0,5 punktu. Wynika to z tego, że takie opcje mają marginalny udział w obrocie opcjami. Następnie brane są ceny opcji do wyliczania indeksu. W zależności od obrotu na opcjach brane są różne rodzaje cen. Wśród nich są to:

• rynkowa cena
• cena środkowa między bid a ask
• settlement price

Źródło: stoxx.com

Kwotowanie na bazie cen mid jest dostępne tylko jeśli spełnione są następujące warunki:

• ceny bid i ask są kwotowane
• zarówno bid jak i ask mają wartość większą niż 0,1 punktu

Są do spełnienia również kolejne warunki. Wśród nich jest maksymalny poziom spreadu bid-ask, który jest uzależniony od kondycji rynkowej.

W okresie normalnego funkcjonowania rynku bid ask spread ma mieć wartość do 8% kwotowania bid, w tym minimalna wartość to 1,2 punktu a maksymalna 18 punktów. Podczas okresu wzmożonej zmienności spread może wzrosnąć do 16% z minimalną wartością 2,4 punktu a maksymalną wynoszącą 16 punktów.

Jeśli dwie lub więcej opcji ma cenę środkową wynoszącą 0,5 punktu to do wyliczeń bierze się tylko taką opcję która jest bliżej poziomu ATM.

Jak już zostało wspomniane, do wyliczenia indeksu wylicza się najnowszą cenę: rynkową, środkową oraz wynikającą z modelu. Jeśli cena środkowa i rynkowa ma taką samą data wyliczenia, zawsze brana jest do wyliczenia indeksu wartość rynkowa.

Samo wyliczenie indeksu jest skomplikowane, ale nie ma konieczności znania wzoru na pamięć. O wiele bardziej istotne jest zrozumienie jak należy odczytywać indeks oraz w jaki sposób można wykorzystywać instrumenty pochodne na VSTOXX.

Kontrakty terminowe na VSTOXX

Na giełdzie można handlować opcjami oraz kontraktami terminowymi na indeks VSTOXX. W przypadku kontraktów terminowych na VSTOXX mnożnik wynosi 100€. Oznacza to, że jest to instrument pochodny o bardzo małej wartości nominalnej. Wartość STOXX wynosi obecnie 29 punktów co oznacza, że wartość nominalna wynosi 2900€.

Warto zaznaczyć, że kontrakty futures są bardzo wrażliwe na zmianę rynkowych nastrojów. W okresie rynkowej paniki indeks VSTOXX znacznie rośnie co pozwala grających na wzrost indeksu osiągnąć spektakularne stopy zwrotu. Jednak przez większość czasu o wiele lepiej prezentuje się strategia short volatility, ponieważ wartość indeksu systematycznie maleje.

Jak odczytywać sygnał indeksu

VSTOXX interpretuje się tak samo jak VIX. Im większe odczyty tego wskaźnika tym większa jest zmienność cen na rynku. Może to oznaczać, że zbliża się przesilenie na rynku z tego powodu inwestorzy powinni szukać miejsca do zamknięcia krótkich pozycji lub otwarcia długich pozycji na rynku akcji.

Kolejną istotną informacją jaką wskazuje VSTOXX jest także wartość zmienności implikowanej i jego wpływ na cenę opcji. Okresy wysokiej zmienności oznaczają, że opcje są drogie (zarówno call jak i put). W takiej sytuacji należy unikać kupowania opcji a raczej wystawiać je albo tworzyć spready (byka, niedźwiedzia).

Zastosowanie pochodnych na VSTOXX

Uczestnicy rynku kapitałowego mogą wykorzystywać derywaty na VSTOXX w celach spekulacyjnych oraz zabezpieczających. Futures i opcje na indeks zmienności są świetnym instrumentem spekulacyjnym bo są bardzo wrażliwe na zmiany rynkowych nastrojów. Jeśli spekulant zajmie pozycję w odpowiednim momencie, będzie mógł osiągnąć bardzo wysoki zysk. VSTOXX w okresach gwałtownych przecen może wzrosnąć kilkakrotnie.

Zastosowanie pochodnych na indeks zmienności to również zabezpieczanie pozycji. Najczęściej zajmuje się długą pozycję na kontraktach futures na VSTOXX aby ubezpieczyć portfel od rynkowych korekt. Jest to kosztowna strategia, ponieważ indeks zmienności w okresach rynkowych wzrostów i trendu bocznego traci na wartości. Z tego powodu w takich okresach znacznie popularniejsza jest strategia “short volatility”.

CFD na VSTOXX

Traderzy detaliczni mają również możliwość inwestowania na indeksie VSTOXX poprzez kontrakty CFD. Europejski indeks zmienności bardzo rzadko występuje w ofertach brokerów Forex ale posiada go w ofercie np. polski Dom Maklerski X-Trade Brokers S.A.. Dźwignia finansowa na tym CFD wynosi 1:5.

Broker
Kraj	Polska
Symbol VSTOXX	VSTOXX
Min. depozyt	0 zł (zalecane min. 2000 zł lub 500 USD, EUR)
Min. wartość lota	Cena * 100 EUR
Prowizja	–
Platforma	xStation
	RECENZJA
	ZAŁÓŻ KONTO

Kontrakty CFD są złożonymi instrumentami i wiążą się z dużym ryzykiem szybkiej utraty środków pieniężnych z powodu dźwigni finansowej. Od 72% do 89% rachunków inwestorów detalicznych odnotowuje straty pieniężne w wyniku handlu kontraktami CFD. Zastanów się, czy rozumiesz, jak działają kontrakty CFD, i czy możesz pozwolić sobie na wysokie ryzyko utraty twoich pieniędzy.

Podsumowanie

VSTOXX jest europejskim odpowiednikiem amerykańskiego VIX-a. Europejski indeks zmienności implikowanej bierze do wyliczenia swojej wartości dane większości dostępnych opcji na EURO STOXX 50. VSTOXX może być używany zarówno do spekulowania, zabezpieczania pozycji czy podejmowania decyzji co do nabywania albo wystawiania opcji na indeks EURO STOXX.