Czym są dywergencje i jak je wykorzystać w tradingu?

Czym są dywergencje i jak je wykorzystać w tradingu? Zdecydowana większość dostępnych oscylatorów porusza się w zakresach od 0 do 100 lub oscyluje wokół punktu zerowego przyjmuj raz dodatnie, raz ujemne wartości. Naturalną rzeczą będzie więc fakt, że szczyty i dołki na oscylatorach będą się rozmijały z tymi na wykresie, który nie ma takich ograniczeń. Fakt wystąpienia takich anomalii w konkretnych miejscach na wykresie można skutecznie wykorzystać do poszukiwania potencjalnych miejsc odwrócenia trendu bądź początku korekty.

Definicja dywergencji

Słownikowe znaczenie słowa dywergencja oznacza rozbieżność. W naszym przypadku będzie to rozbieżność wskazań pomiędzy wskaźnikiem technicznym a ceną analizowanego waloru. Czasem zdarzają się sytuacje w których cena osiąga nowy szczyt a oscylator nie odzwierciedla tego zachowania i tworzy niższy szczyt niż poprzedni. Mamy wtedy do czynienia z dywergencją, która może zwiastować, że zbliżamy się do faktycznego punktu zwrotnego.

Jakich wskaźników używać

Do najpopularniejszych wskaźników wykorzystywanych przez traderów do poszukiwań dywergencji należą:

• RSI
• Oscylator stochastyczny
• MACD
• CCI

Zazwyczaj wykorzystuje się domyślne ustawienia platformy jeśli chodzi o ustawienia wskaźników, ale czasem spotyka się inne preferencje traderów, np. często RSI jest ustawiany na okres 9 na interwale dziennym. Ja np. wykorzystuję oscylator stochastyczny o parametrach (5,3,5) na wykresie dziennym.

Dla kogo dywergencje są najbardziej przydatne

Skuteczne wychwytywanie punktów zwrotnych może się przydać w zasadzie każdemu traderowi. Jest jednak grupa, dla której będzie to szczególnie przydatne. Mowa tutaj o osobach wykorzystujących w handlu strategię Swing Trading. Ta grupa traderów koncentruje się bowiem głównie na swingach, czyli wychwytywaniu końca korekt. Oczywiście gracze pozycyjni, starający się wychwycić początek trendu również mogą wykorzystać to narzędzie, aby skutecznie i nieraz bardzo precyzyjnie włączyć się w budujący się dopiero trend (patrz przykład na parze USDJPY poniżej). W zasadzie jeżeli jakieś narzędzie nie szkodzi, to według mnie może się przydać każdemu. Nawet traderzy wykorzystujący strategie harmoniczne nic nie stracą jeżeli uzyskają kolejne potwierdzenie bądź posłużą się dywergencją np. do wyjścia z pozycji.

Jakie są rodzaje dywergencji

Możemy wyróżnić następujące rodzaje dywergencji:

• regularne
  • wzrostowe
  • spadkowe
• ukryte
  • wzrostowe
  • spadkowe

Powyżej widzimy dywergencję regularną spadkową (po lewej) oraz dywergencję regularną wzrostową (po prawej). W pierwszym przypadku cena osiąga nowy szczyt a oscylator niższy szczyt. W drugim przypadku cena osiąga nowe dołek a oscylator wyższy dołek. Tego typu dywergencje nie są sygnałem samym w sobie. Nigdy bowiem nie można mieć pewności czy na pewno mamy już do czynienia z końcem trendu (patrz przykład na parze USDJPY poniżej). Należy zawsze potwierdzić taką dywergencję. Można to zrobić albo schodząc o jeden interwał niżej i szukać przełamania dotychczasowego trendu albo poczekać na świecę (np. pinbar lub młot) na bieżącym interwale, która sygnalizowałaby gotowość do zmiany trendu przez rynek.

Powyżej widzimy przykład ukrytych dywergencji. W trendzie spadkowym analizujemy szczyty oscylatora a w trendzie wzrostowym dołki (odwrotnie niż w dywergencji regularnej). Łatwo zauważyć, że jeżeli oscylator osiąga nowy dołek a cena wyższy dołek, to można postawić stop loss’a pod ostatnim dołkiem. Czasem takie dywergencje stanowią bardzo cenne potwierdzenie.

Dywergencje – przykłady

Na wykresie powyżej widzimy, że pomimo wystąpienia pierwszej dywergencji, należało poczekać do złamania pierwszej linii trendu (potwierdzenie dywergencji oraz możliwość logicznego umiejscowienia stop lossa poniżej ostatniego dołka) a następnie do testu dolnego poziomu zaznaczonego strzałką. Tam można było otwierać pozycję z perspektywą na wzrost do ostatniego szczytu. Jak widzimy kolejna dywergencja pod koniec stycznia okazała się dobrym sygnałem do wyjścia z pozycji długiej.

Powyżej bardzo ważny przykład obrazujący, że owszem, dywergencja działa i przy pierwszym jej wystąpieniu dała możliwość zarobku kilkudziesięciu pipsów na korekcie, ale, co ważne w tym przykładzie to to, że nie należy po wystąpieniu pierwszej dywergencji oczekiwać odwrócenia całego trendu. Często się zdarza tak, że odwrócenie trendu, szczególnie średnioterminowego, następuje po 3 lub 4 teście wzrostowej linii trendu na oscylatorze. W tym przypadku odwrócenie nastąpiło po trzecim teście. Trzeba o tym pamiętać i nie ulegać pokusie szybkiego otwierania niepotwierdzonych transakcji.

Analiza zjawiska dywergencji na oscylatorze stochastycznym

Zgodnie z definicją z Wikipedii, oscylator stochastyczny bazuje na spostrzeżeniu, że podczas trendów wzrostowych ceny zamknięcia kształtują się na ogół blisko górnej granicy swych wahań, zaś w trendach spadkowych zbliżają się do dolnej granicy tego zakresu.

W widocznej dywergencji mamy do czynienia z trendem spadkowym. Nagły wzrost wskaźnika z poziomu wyprzedania do wykupienia spowodowany jest właśnie tym, że mieliśmy tutaj 4 wzrostowe świece z rzędu, gdzie 2 zamknęły się na swoim dziennym maksimum a pozostałe dwie powyżej połowy zakresu, co jasno wskazywało na silny popyt. Statystycznie rzecz biorąc już same 4 wzrostowe świece z rzędu i to jeszcze o takich właściwościach są na rynku walutowym czymś rzadkim. Mówię tutaj oczywiście o interwale dziennym.

Mamy więc praktycznie tydzień wzrostów, które swoją siłą nie pokonały jednak poprzedniego tygodnia spadków. Z tego wzięła się właśnie owa dywergencja. W porównaniu do poprzednich wzrostów w tym trendzie spadkowym te były wyjątkowo długotrwałe i zdecydowane. W skrócie: skala wzrostów była nieporównywalnie większa niż wcześniej w tym trendzie.

Mimo wszystko jednak na wykresie cenowym niewiele się zmieniło, nie powstał nowy szczyt. Dywergencja nie była sygnałem, ale jednym z jego potwierdzeń. W momencie wystąpienia dywergencji cena znalazła się na oporze, w trendzie spadkowym. To wszystko razem dawało solidne podstawy do tego, aby rozważyć możliwość sprzedaży tej pary.

Czy dywergencje są sygnałem?

Nie. Dywergencje nie są sygnałami samymi w sobie. Dobrze sprawdzają się dywergencje ukryte, ponieważ są zgodne z dominującym trendem, ale nadal wymagają potwierdzenia.

Podsumowanie

Dywergencje są bardzo pomocnym dodatkiem do systemu transakcyjnego. Są one szczególnie przydatne na wyższych interwałach. Stanowią ostrzeżenie, że na rynku mamy do czynienia z pewnego rodzaju niestandardowym zachowaniem. Odpowiednie wykorzystanie tych informacji niewątpliwie może poprawić nasze wyniki handlowe. Należy pamiętać, że jak każde inne narzędzie, dywergencje dają czasem mylne sygnały. Przed podjęciem jakiejkolwiek decyzji inwestycyjnej należy określić poziom akceptowalnego ryzyka oraz zakładanego zysku.

Chcesz wiedzieć więcej o dywergencjach?

Obejrzyj prelekcję Daniela Kosteckiego podczas Seminarium FxPro w Warszawie – VIDEO.