Sokyu Munehisa Homma – trader wszechczasów – Część II

Teoria „Trzech poziomów Fluktuacji”

Teoria ta jest bardzo zbliżona do Teorii Fal Goodmana. W tej teorii naszą uwagę zwracamy na fakt, iż cena nigdy nie porusza się bezpośrednio w samą górę lub dół. Mówi nam, że dla każdego rynku, cena porusza się w dziesięciu etapach, gdzie naprzemian rośnie i następnie opada.

Zwróćcie uwagę na poziomy o jakich ta teoria mówi – 1/2 i 1/3. O tych poziomach będziemy rozmawiać w części opisującej zaawansowaną analizę wykresów świecowych. Bez względu czy cena jest w trendzie wzrostowym czy też spadkowym, ruchy następują w trzech poziomach.

Przeczytaj koniecznie: Sokyu (Munehisa) Homma – trader wszechczasów – Część I

Teoria trzech poziomów fluktuacji jest teorią japońską, związaną z grupowym ruchem i zachowaniem się ceny w trakcie tworzenia się dziesięciu elementów, różnicą w szybkości w górnym i dolnym trendzie oraz limitowaną reakcją. Istnieje wiele nieprzewidywalnych sytuacji lub okoliczności, które mogą zniekształcić lub skomplikować naszą formację – złe lub też doskonałe raporty ekonomiczne, krach giełdy itp..

Potrzebujemy dopasować się do nadchodzącej rzeczywistości poprzez analizy wielu kształtów formacji i stosować tylko te, które mają największe prawdopodobieństwo sukcesu. Właśnie do tego służą wykresy świecowe. Moim zadaniem, nie jest ważne przewidywanie dokładnych szczytów i dołków, ale szybka nasza reakcja na potwierdzenie ich wytworzenia się.

„Kiedy cena dokonuje szybkiego ruchu, powinieneś szybko zareagować. Aby tego dokonać, powinieneś wytworzyć spokój w umyśle i w ciszy słuchać dźwięków dochodzących z rynku” – Munehisa Homma.

Japońska obsesja cyfrą trzy

Od zamierzchłych czasów w kulturze japońskiej, cyfra trzy jest uznawana za mistyczną, że wewnątrz jej istnieje boska moc.

Jest japońskie powiedzenie – „sandome no shojiki” – „trzy razy szczęściarz”. Między innymi dlatego „Konstytucja Sakata” i „Pięć metod Sakata”, osiągnęły swój mistycyzm. Magiczną cyfrę trzy możemy również spotkać w zachodnich technikach tradingu.

Mamy trzy rodzaje trendu (górny dolny i boczny), trzy klasyfikacje trendu (główny, drugorzędny i mały), trzy rodzaje formacji trójkąta (symetryczny, rosnący i malejący), wachlarz składa się z trzech linii trendu. Dla jakiegoś nieznanego powodu numer trzy posiada stałe i bardzo duże znaczenie w technicznej analizie.

Bardzo często “Metody Sakata” są prezentowane z poniższą prostą filozofią handlu:

1. W trendzie górnym i dolnym cena będzie kontynuowała dalsze zmiany w celu ustabilizowania kierunku.
2. Potrzeba większej mocy, aby spowodować wzrost ceny niż do trendu spadkowego. To zdanie ma bezpośredni związek z powiedzeniem, że rynek opada z powodu własnego ciężaru.
3. Rynek, który wzrasta w rezultacie opadnie oraz rynek, który opadł zacznie wzrastać.

Pięć metod Sakata

Metody te określają wszystkie fazy zmian ceny rynku.

W skład “Pięciu Metod Sakata” wchodzi pięć elementów:

1. San Zan (Trzy Góry) – zmiana kierunku trendu, potrójna góra lub głowa i ramiona
2. San Sen (Trzy rzeki) – zmiana kierunku trendu, potrójny dół lub odwrócona głowa i ramiona
3. San Ku (Trzy Przerwy – Japończycy nazywają przerwy oknami – Trzy okna), występują w trwającym trendzie.
4. San Pei (Trzy Linie) – trading w trakcie trwania trendu, trzy linie (świece) na początku trendu
5. San Poh (Trzy Pauzy – Trzy Metody), okres konsolidacji lub inaczej okres odpoczynku rynku, rynek dokonuje potrójnej korekty zależności czasu/ceny.

Każda z metod zaczyna się od słowa San. Japońskie słowo San tłumaczy się jako cyfrę “trzy”.

• Rynek może być tylko w jednej z pięciu faz struktury rynku.
• Każda z tych pięciu faz rynku, posiada w sobie potrójną strukturę.
• Zakończenie trendu wymaga trzech okien.
• Aby trend istniał wymagane jest co najmniej trzy zmiany w tym samy kierunku.
• Konsolidacja charakteryzuje się co najmniej trzema liniami w danym interwale czasowym. 

Forex jest rynkiem bardzo dynamicznym i pracującym 7 dni w tygodniu, 24 godziny na dobę. Dlatego trzecia metoda – San Ku – występuje bardzo sporadycznie. Zmiany czasu następują jedne po drugich i bez przerw, cena zamknięcia jednej świecy jest poziomem otwarcia dla następnej. Oczywiście mogą się pokazać bardzo małe luki, ale nie wystąpią trzy w danym trendzie.

Brokerzy wyłączają dostęp do rynku dla indywidualnych traderów od piątkowego wieczoru do niedzieli. Przerwa może się pokazać w momencie, kiedy broker ponownie włącza dostęp do danych rynkowych. Ta przerwa nie ma nic wspólnego z metodą San Ku. W zależności od brokera mogą nastąpić bardzo minimalne różnice wielkości kilku pipsów.

Rynek po weekendzie 17 stycznia 2016 otworzył się luką 60 pipsów. To był weekend, kiedy zakończyły się negocjacje w sprawie wyjścia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej. Graficznie przedstawiona teoria jednej fazy trendu według Metod Sakata. Cykl rynku powtarza się non-stop. Formacje pokazują się zarówno w trendzie wzrostowym jak i spadkowym.

Spójrz na swoje wykresy, postaraj się znaleźć poszczególne elementy przedstawionego powyżej cyklu zmian ceny, które zostały określone wiele lat temu przez japońskich traderów.

A oto realny przykład pełnej fazy rynku. Na dziennym wykresie pary AUD/USD, widać doskonale pełny cykl jednej fazy trendu, od samej góry do samego dołu, poprzez trzy San Poi i trzy San Poh.

Każda z pięciu metod, sama w sobie, może być użyta niezależnie. Oznacza to, że nie musisz używać wszystkich metod. Możesz się wyspecjalizować w jednej z nich. Zależy tylko od ciebie czy będziesz stosował tylko jedną czy też wszystkie metody. Bardzo ważne jest abyś zapamiętał, że są one taktykami handlu pięciu fundamentalnych faz rynku.

Munehisa Homma instynktownie wiedział, że każda z faz rynku otwiera drzwi do unikalnej wiedzy o rynku. Powinniśmy słuchać największego tradera wszechczasów i zapamiętać jego nauki. Kierując się tą wiedzą, łatwo nam przyjdzie ustalić taktyczne punkt otwarcia/zamknięcia pozycji. Dodatkowo wytworzy i wzmocni w nas zasady działania.

Każda z pięciu metod określa: fazę rynku, metodę handlu i bardzo oryginalne zasady. Do tego należy dołączyć precyzyjne określenie formacji świec, o których będziemy rozmawiać w dalszej części tej książki.  Każda z pięciu metod jest stosowana do potwierdzenia siebie nawzajem. Każda z pięciu metod jest powiązana ze sobą. To samo dotyczy formacji świecowych. Zawsze wykorzystujemy najsilniejsze z nich.

Spójrzmy na zasady otwierania pozycji. Oto kluczowe ich zasady:

1. Kupno lub sprzedaż długiego zakresu po jego zamknięciu.
2. Kupno lub sprzedaż po zamknięciu ostatniego okna.
3. Kupno lub sprzedaż po zamknięciu trzeciej kolejnej linii w tym samym kierunku.
4. Kupno lub sprzedaż wybicia z San Poh.

Wszystkie te zasady są zawarte w pięciu metodach Homma.

W każdym przypadku, będzie zwracać uwagę na kolejne zmiany: potrójna góra, potrójny dół, minimum trzy okna (przerwy) w przeciwnym kierunku do naszej pozycji i oczywiście nie możemy zapomnieć o trendzie. Po potwierdzeniu naszych zasad i sytuacji w jakiej jest rynek, będziemy mogli otworzyć pozycję na podstawie precyzyjnej formacji świec.

San Zan – Trzy Góry

Jest to formacja Trzech Gór. Potrójna góra czy też głowa i ramiona tworzy się, kiedy rynek zaczyna boczną konsolidację, oscyluje w trzech swingach, falach, które utrzymują się w bocznym zakresie.

Góry tworzą się, kiedy rynek przechodzi z trendu rosnącego w boczną konsolidację. Żadna z formacji ceny nie jest aż tak silna jak Trzy góry. Potrójna góra oznacza, iż rynek nie jest w stanie kontynuować poprzednio obranego trendu. Przechodzi w silną konsolidację.  Nawet jeśli nie oznacza to odwrócenia – jest to wskazanie bardzo silnego oporu. Spójrz na dane historyczne na tym poziomie. Na pewno znajdziesz w przeszłości potwierdzenie tej strefy oporu.

Formacja potrójnej góry możemy nie tylko znaleźć w pięciu metodach Munehisa Homma, ale również w wielu zachodnich technikach tworzonych przez traderów. Potwierdzają one, iż potrójna góra jest kluczową formacją, na której dokonujemy krótkiej sprzedaży. Dla Homma potrójna góra nie tylko oznaczała sprzedaż, ale dodatkowo wskazuje pewną fazę w jakiej znajduje się rynek. A mianowicie fazę zakończenia górnego trendu.

Zapamiętaj: chcemy handlować na formacji potrójnej góry, która się już wytworzyła, a nie na formacji, która może się dokonać.

Wskaźnikiem zakończenia się tej formacji jest świeca z długim korpusem. Długa świeca nosi japońską nazwę – Marubozu lub Bozu. Natomiast w zachodnich technikach jest nazywana ciosem (ang. Thrust). W dalszej części książki poznasz jej szczegóły. Jest to potężny sygnał, który mówi nam, iż właśnie zakończyła się formacja potrójnej góry i możemy otwierać pozycję sprzedaży. Ukryta siła długiej świecy jest zawsze niespodzianką dla traderów.  Taka formacja była i jest uznawana jako doskonały sygnał przez znakomitych traderów – Gann czy też Wyckoff. Tutaj należy zwrócić uwagę, iż w tradycyjnym japońskim trendzie handlujemy danymi z przeszłości i a nie z przyszłości. Nie zapominaj o teorii trzech poziomów fluktuacji. Munehisa Homma wspomina tylko o potrójnej górze.

Spójrzmy teraz na przykłady rzeczywistych wykresów par walut. Formacja ceny, która ukazuje się bardzo często nie tylko na samym szczycie, ale również w trakcie trendu rosnącego. W każdym przypadku, kiedy się tworzy ta formacja, warto na nią zwrócić szczególną uwagę.

Poprzedzający formację – potrójnej góry, trend z kierunku górnego przeszedł w trend boczny, aby następnie wybić uprzednią strefę oporu. Szybki ruch do góry i następnie potrójna próba kolejnego wybicia zakończyła się niepowodzeniem. Poniżej linii trendu, ukazała się długa świeca. Wyjątkowo długa świeca Bozu (Marubozu z cieniami), wskazuje nam na poprawność tej formacji i jednocześnie jest sygnałem na poprawne z bardzo dużą dozą prawdopodobieństwa, otwarcie pozycji.

Otwarcie krótkiej pozycji powinno nastąpić po zamknięciu się długiej świecy poniżej uprzednio narysowanej linii trendu.  Na zachodzie występująca wyjątkowo długa świeca po ukazaniu się formacji potrójnej góry jest nazywana ciosem (ang. thrust).

Trwający, silny trend traci siłę i przechodzi w ruch boczny – potrójną górę. Każda z fal bardzo szybko kończy się formacjami doji. Ostatnia fala kończy się wyjątkowo długą świecą. Jest to ewidentny sygnał do otwarcia krótkiej pozycji. Poniżej linii trendu, cena nadal próbuje powrócić do góry, ale nie posiada wystarczającej siły, aby tego dokonać. Ta próba kończy się potężnym spadkiem ceny.

Podwójna góra

Podwójna góra (duża litera M) jest bardzo często spotykaną formacją na szczytach. Tutaj należy zwrócić szczególną uwagę na poprzedzający ją trend.  Podwójna góra czasem jest tylko formacją kontynuacji trendu i właśnie tutaj bardzo często traderzy popełniają błąd, gdyż bez względu, gdzie powstaje ta formacja, próbują na niej handlować, próbują otwierać pozycje w przeciwnym kierunku.

Aby skutecznie handlować na tej formacji należy narysować linię trendu łącząc wewnętrzne linie ramion, oznacza to tzw. Linię szyi (ang. Neckline). Otwarcie pozycji sprzedaży powinno nastąpić po zamknięciu się świecy poniżej linii trendu. Im dłuższy korpus świecy tym większy jest wpływ na zmiany ceny. W japońskich technikach bardzo długa świeca bez cieni u góry i u dołu nazywa się Marubozu.

Natomiast ta sama świeca z jednym lub z dwoma małymi cieniami nazywa się Bozu. Implikacje zmiany trendu są w zasadzie takie same. Warto również zwrócić uwagę w jaki sposób tworzy się druga góra. Im więcej druga góra potrzebuje świec tym wolniej jest ona tworzona. Oznacza to, iż impet powoli zmienia kierunek i zaczyna nabierać szybkości w kierunku spadkowym.

San Sen (Trzy rzeki)

Formacja potrójnego dołu lub odwróconej głowy i ramion, oznaczenie dołków przez cenę tworząc formacje, jest dla nas wspaniałą pomocą. Po rozpoznaniu takiej formacji jesteśmy w stanie zareagować i poprawnie otworzyć pozycje.

Tak jest również z formacjami tworzonymi na samym dole wykresów. Tutaj cena pokazuje nam, że trwający spadkowy trend od pewnego czasu właśnie się kończy i następuje jego odwrócenie. Najczęściej występującą formacją potrójnego dołu jest odwrócona głowa i ramiona. Tak jak w potrójnej górze, tak tutaj obowiązuje ta sama zasada handlu. Rysujemy linię trendu, łącząc tzw. linię szyi. Po zamknięciu się świecy powyżej linii szyi, możemy otwierać pozycję kupna. Linia szyi po jej przecięciu przez cenę będzie tworzyła poziom wsparcia, tak jak to widać na powyższym wykresie.

Podwójny Dołek

Drugą formacją wskazującą osiągnięcie dołka przez rynek jest podwójny dołek. Formacja tworzy się na samym dnie trendu.

Mamy tutaj do czynienia z długą świecą (gwałtowny wzrost impetu), która przebija linie łączącą dwa najwyższe punkty w środku tej formacji. Na powyższym wykresie zostało oznaczone miejsce, gdzie powinna zostać otwarta pozycja kupna. Tą formację świec poznasz w dalszej części tej książki. Świeca, przecinająca linię szyi, posiada małe cienie – świeca Bozu.

San Ku (Trzy Okna – Przerwy)

Japończycy nazywają przerwy oknami – Trzy okna, występują one już w trwającym trendzie. Zakończenie trendu wymaga trzech okien. Aby trend istniał wymagane są co najmniej trzy zmiany w tym samy kierunku. Konsolidacja charakteryzuje się co najmniej trzema liniami w danym interwale czasowym. 

Forex jest rynkiem bardzo dynamicznym i pracującym 7 dni w tygodniu, 24 godziny na dobę. Dlatego trzecia metoda – San Ku występuje bardzo sporadycznie. Zmiany czasu następują jedne po drugich bez przerw, cena zamknięcia jednej świecy jest poziomem otwarcia dla następnej. Oczywiście mogą się pokazać bardzo małe przerwy, ale nie pokażą się trzy w danym trendzie. Brokerzy wyłączają dostęp do rynku dla indywidualnych traderów od piątku do niedzieli. Przerwa może się pokazać w momencie, kiedy broker ponownie włącza dostęp do danych rynkowych. Ta przerwa nie ma nic wspólnego z metodą San Ku. 

Dla zilustrowania tej formacji został użyty wykres rynku DAX.

Na DAX-ie notorycznie występują przerwy. Po wystąpieniu trzeciej przerwy, pokazała się formacja podwójnego dołu. Jest to sygnalizacja, iż dany kierunek trendu zaczyna się zmieniać. Wystąpienie drugiego podwójnego dołu jest ewidentnym sygnałem potwierdzającym zmianę kierunku ceny.  Zamknięcie się świecy powyżej linii trendu jest doskonałym miejscem na otwarcie pozycji kupna. Po wystąpieniu SAN KU, możemy oczekiwać zmiany kierunku trendu.

San Pei – Trzy linie

Faza San Pei jest fazą występującą w trakcie trwania trendu. W tej fazie mamy występujące mini trendy. Po wystąpieniu potrójnej góry lub potrójnego dołu, należy potwierdzić trend. Czasem nie jest to łatwe zadanie jak by się to nam wydawało.

Potwierdzeniem będą kolejne punkty przechyłowe – Szczyty w trendzie wzrostowym (wyższe wysokie szczyty i wyższe niskie dołki). Natomiast w trendzie spadkowym kolejne punkty przechyłowe – Dołki (niższe wysokie szczyty i niższe niskie dołki). W trakcie trwającego trendu będą występowa ruchy boczne oraz konsolidacje. Tutaj należy wspomnieć o metodzie – San Poh.

Munehisa Homma dał nam bezcenną wiedzę i klucz, którym jest San Pei. Redukuje trwający trendy do mini-trendów! Tworzy model najmniejszych z możliwych trendów. Mówiąc współczesnym językiem chaosu, fraktale trendu. Każdy trend posiada trzy fazy – początek, środek i koniec. Inaczej mówiąc są to trzy jednostki lub świece czasu/ceny. Składa się z trzech kolejnych świec z coraz to wyższą ceną zamknięcia lub coraz to niższą ceną zamknięcia. To jest właśnie San Pei. Faza jest tak potężna iż można ją samą w sobie użyć do handlu.

Kiedy San Pei tworzy się z trzech czarnych świec, ta formacja nazywa się „trzy czarne wrony”, natomiast kiedy tworzy się z trzech kolejnych białych świec – jest to formacja trzech białych żołnierzy.

Jest to właśnie najmniejszy trend występujący na każdym rynku. Im dłuższe korpusy świec występują w formacji, tym silniejszy będzie trend.

W San Pei znajdziemy kwintesencję techniki handlu w trendzie. San Pei daje nam również główne narzędzie do tradingu.

Trzy czarne wrony

Trzech Białych Żołnierzy

San Poi możemy również zastosować do większych swingów. Na poniższym wykresie zostały zaznaczone trzy większe trendy – San Poi.

SAN POH

„…W szczególności San-Poh (trzy metody) jest bardzo unikalną techniką i tylko kilka osób je zna na całym świecie. Jeśli będziesz sprzedawał lub kupował stosując tylko tą metodę, osiągniesz stałe zyski, zbudujesz fortunę, i nigdy nie poniesiesz strat…” – Munehisa Homma

San Poh dotyczy fazy korekty rynku. Ta faza występuje tylko w trakcie trwania trendu. Jest fundamentem do zrozumienia tworzenia się cyklów rynku.  Powinniśmy zwracać szczególną uwagę na tą formację.

Nawet przy najsilniejszym trendzie rynek musi nabrać oddechu i odczekać chwilę. Jest to normalna reakcja rynku. Tego rodzaju formacje znajdziemy nie tylko u Munehisa Homma, ale również w wielu zachodnich publikacjach.  Zarówno Livermore jak i Gann wskazują na kluczowe reakcje spowolnienia trendu, gdzie z dużą łatwością można otwierać pozycje w trwającym trendzie.

Łatwe rozpoznanie tej formacji pozwala nam na szybką reakcję w zmianach rynku oraz zbudować pewność naszych reakcji.

Cykle tradera i rynku

Poznaj siebie, jest głównym zadaniem dla tradera w osiągnięciu sukcesu. To jest śmiesznie prosta prawda a nie jakieś psychologiczne frazesy. Jest to bardzo specyficzna wiedza – kim jesteśmy w trakcie tradingu. Dotyczy to naszej osobowości tradera. Kiedy handlujemy w grę wchodzą emocje, percepcja oraz nasze pragnienia.

Wszystkie one mają wpływ na rzeczywistość i mogą doprowadzić do sukcesu lub klęski. Jeśli chcemy handlować poprawnie powinniśmy dowiedzieć się, dlaczego chcemy być traderem i zaakceptować rzeczywistość tradingu w relacji do nas samych. Niestety większość ludzi oczekuje ekscytacji w tym co nazywają tradingiem. To jest bardzo złe podejście do temu handlu. Trading oznacza ogromną ilość nauki oraz praca nad własną osobowością i dyscypliną.

Czy jesteś gotowy? Jeśli nie to lepiej daj sobie spokój z tradingiem.

Trading oznacza dużo więcej niż tylko kupno i sprzedaż. Kupno i sprzedaż są, czubkiem góry lodowej. Musimy zdobyć wiedzę o całej górze lodowej i nie tylko o jej samym szczycie. Sanmi No Den uczy nas o dwóch cyklach – cyklu tradera oraz cyklu samego rynku. Innymi słowami, Sanmi No Den wyjaśnia nam, że musimy zrozumieć i poznać dogłębnie cykle rynku. Ale również musimy poznać i zgłębić cykl zachowania się nas samych w relacji do tradingu. Cykl rynku jest obiektywny i niezależny od tradera. Rynek będzie przechodził przez wszystkie swoje fazy bez względu na to co o nim myślisz i co i jak robisz. Naszym celem jest zintegrowanie obu cykli w całość. Tylko wtedy osiągniemy sukces. Sukces, o którym pisze Munehisa Homma – trader wszechczasów.