Reserve Bank of New Zealand – funkcje i rola banku centralnego RBNZ

Nowa Zelandia jest jedną z najbardziej rozwiniętych gospodarek na świecie. Kraj ten jest jednym z członków OECD. Z kolei dolar nowozelandzki jest jedną z najpłynniejszych walut w regionie Azji i Pacyfiku. Według danych zbieranych przez Bank Rozrachunków Międzynarodowych dolar nowozelandzki jest na 10 miejscu wśród najpłynniejszych walut na świecie. Wartość dolara nowozelandzkiego jest wypadkową siły gospodarki, polityki fiskalnej rządu oraz polityki monetarnej banku centralnego. Na straży stabilności dolara nowozelandzkiego stoi Bank Centralny Nowej Zelandii. W artykule przybliżymy historię Reserve Bank of New Zealand (RBNZ).

Historia waluty w Nowej Zelandii

W XIX wieku Nowa Zelandia była kolonią brytyjską. Początkowo kolonia miała możliwość płacenia zarówno walutą brytyjską jak i zagraniczną. Środowisko monetarne regulował Imperial Coinage Act uchwalony w 1816 roku. Od 1870 roku zgodnie z nowym Imperial Coinage Act jedynym, prawnym środkiem płatniczym był zatem funt brytyjski. Jednak powolne uniezależnianie się kolonii od metropolii wywarło naciski polityczne do stworzenia własnej waluty.

3 pensy nowozelandzkie 1936. Źródło: onlinecoin.club

W okresie międzywojennym The New Zealand Numismatic Society sugerowało, że nowa waluta Nowej Zelandii powinna przyjąć system dziesiętny. Jednak w końcu zwyciężyła koncepcja odwzorowania brytyjskiego systemu monetarnego. Monety nowej waluty miały tą samą wagę, rozmiar oraz nominał jak monety brytyjskie. Według The Coinage Act z 1933 roku wprowadzono nową walutę – funta nowozelandzkiego. Funt brytyjski przestał być prawnym środkiem płatniczym od 1 lutego 1935 roku. W efekcie Nowa Zelandia była ostatnim dominium, które wprowadziło własną walutę.  

Po nieco ponad trzydziestu latach wprowadzono system dziesiętny (Decimal Currency Act z 1964 roku). W drugiej połowie lat sześćdziesiątych zmieniono nazwę waluty z funta nowozelandzkiego na dolara nowozelandzkiego. Jednocześnie dolar nowozelandzki zaczął być powiązany z dolarem amerykańskim podczas gdy wcześniejsza waluta – funt – był powiązany z funtem brytyjskim. Od 1967 roku, podczas sztywnego kursu walutowego, 1 dolar zelandzki był warty 1,37 dolara amerykańskiego. Duża zmiana przyszła w 1985 roku, kiedy bank centralny dopuścił do stosowania płynnego reżimu walutowego. Od teraz wartość waluty ustalały rynkowe siły popytu oraz podaży.

Sprawdź notowania dolara nowozelandzkiego – NZD/USD

Historia banku centralnego

Początek historii banku centralnego wiąże się z wprowadzeniem The Coinage Act z 1933 roku. Zgodnie z postanowieniami aktu prawnego bank rozpoczął działalność 1 sierpnia 1934 roku. Na początku, podobnie jak w przypadku międzywojennego Banku Polskiego, akcjonariuszami mogły być osoby prywatne. Jednak od 1936 roku jedynymi akcjonariuszem banku mógł być rząd Nowej Zelandii. Zgodnie z ustawą uchwaloną przez nowozelandzki parlament (The Reserve Bank of New Zealand Act  z 1989) RBNZ jest niezależnym organem od rządu. Miało to zapewnić, że rząd nie będzie ingerował w politykę monetarną banku centralnego. RBNZ pełni również funkcję pożyczkodawcy ostatniej instancji. W przypadku pojawienia się niestabilności rynku finansowego, bank centralny mógł pełnić rolę dostawcy płynności.

Cele RBNZ

Głównym celem Reserve Bank of New Zealand jest zapewnienie stabilności cen. Bank centralny stara się nie doprowadzić ani do zbyt dużej inflacji ani wystąpienia deflacji (spadku) cen w gospodarce. Celem inflacyjnym RBNZ jest poziom 2%. Jednocześnie bank centralny dopuszczał jednoprocentowe wahania w górę i w dół. Pilnowanie celu inflacyjnego wymaga czasami od RBNZ zmiany stóp procentowych. Ich podwyżka ma na celu zmniejszenie stopy inflacji, co pośrednio wspiera „siłę” dolara nowozelandzkiego. W przypadku spadku stóp procentowych bank centralny stara się „osłabić” dolara oraz pobudzić nowozelandzką gospodarkę. RBNZ ma także za zadanie zapewnienie stabilności sektora finansowego m.in. poprzez stosowanie operacji otwartego rynku (np. transakcje repo czy reverse repo) oraz wprowadzanie regulacji rynkowych. Bank Centralny Nowej Zelandii kontroluje poziom stóp procentowych tzw. Official Cash Rete (OCR), które jest rewidowany siedem razy w roku. W 2021 roku inflacja znacznie przekroczyła dopuszczalne pasmo wahań, w efekcie nowozelandzki bank centralny zmuszony został do podniesienia stóp procentowych. Obecnie stopa OCR została podwyższona do 0,5%.

Poboczną funkcją RBNZ jest także koordynacja polityki monetarnej z międzynarodowymi instytucjami (w porozumieniu z rządem federacyjnym). Kolejną funkcją jest działalność statystyczna. Poprzez nią bank centralny zbiera, agreguje i publikuje informacje o nowozelandzkim rynku finansowym. 

Oprócz wspomnianych działalności, bank centralny pełni również rolę nadzorcy wobec banków działających w Nowej Zelandii. W 2020 roku RBNZ pod swoją kontrolą miał 27 banków. Jednocześnie bank zajmuje się także nadzorem nad systemem płatności w kraju. W 2007 roku parlament Nowej Zelandii zdecydował o rozszerzeniu uprawnień banku centralnego. Rozszerzone zostały uprawnienia dotyczące nadzoru nad stowarzyszeniami budowlanymi, uniami kredytowymi, ubezpieczycielami oraz innymi firmami finansowymi.

Władze RBNZ

Bardzo ważnym organem Banku Centralnego Nowej Zelandii jest tzw. Leadership Team, który odpowiada za realizację wizji RBNZ. W skład tego organu wchodzi:

• Adrian Orr – jako Governor,
• Oraz 6 asystentów Governora.

Adrian Orr. Źródło: centralbanking.com

Adrian Orr od marca 2018 roku pełni funkcję przewodniczącego Banku Centralnego Nowej Zelandii. W 1985 roku ukończył studnia na Uniwersytecie w Leicester. Przez trzy lata od ukończenia studiów pracował w Wielkiej Brytanii na takich stanowiskach jak: wykładowca w City University Business School w Londynie. W 1988 roku Adrian wrócił do Nowej Zelandii i rozpoczął pracę jako researcher w New Zealand Institute of Economic Research. W 1992 roku Adrian Orr przeniósł się do Francji gdzie rozpoczął pracę jako ekonomista w OECD (Organisation for Economic Cooperation and Development). Po trzech latach Orr wrócił do Nowej Zelandii gdzie przez dwa lata zarządzał zespołem ekonomistów w RBNZ. W kolejnych latach pełnił różne funkcje zarówno na rynku prywatnym (Westpac Banking Corporation) jak i na rynku publicznym. Przez prawie 11 lat pracował w państwowym funduszu –  New Zealand Superannuation Fund.

Bank Centralny Nowej Zelandii ma także rozbudowane struktury wewnętrzne. Według danych zamieszczonych przez RBNZ, bank centralny składa się z trzynastu departamentów (m.in. nadzoru, danych i statystyk, rynek finansowy). 

Bardzo ważnym organem jest MPC (Monetary Policy Committe), który odpowiada za prowadzenie polityki monetarnej przez bank centralny. W jego skład wchodzą:

• Adrian Orr – Governor,
• Geoff Bascand – General Manager odpowiedzialny za stabilność finansową,
• Christian Hawkesby – odpowiada za rynki finansowe i bankowość,
• Young Ha – główny ekonomista banku centralnego.

Podsumowanie

Historia banku centralnego sięga pierwszej połowy lat trzydziestych XX wieku. Początkowo bank centralny miał dbać o utrzymanie kursu walutowego względem funta brytyjskiego a potem dolara amerykańskiego (reżim sztywnego kursu walutowego). Od połowy lat 80-tych dolar nowozelandzki jest płynną walutą, której kurs ustalany jest na rynku walutowym. RNBZ obecnie ma za zadanie pilnować celu inflacyjnego, maksymalizować zatrudnienie oraz dbać o wzrost nowozelandzkiej gospodarki. Bankowi centralnemu zależy również na utrzymaniu dobrej reputacji dolara nowozelandzkiego, który jest obecnie 10 najbardziej płynną walutą na świecie.