Czym są opcje egzotyczne? Rodzaje, wady i zalety, specyfikacja

W poprzednich częściach w serii o opcjach opisane zostały strategie inwestycyjne oraz podstawy dotyczące samych opcji (możecie je znaleźć w tym dziale). Zagadnienia dotyczyły zwykłych opcji call i put. W środowisku finansowym taki typ opcji nazywa się waniliowymi “plain vanilla”. Istnieje jednak osobny świat opcji, który nie jest zbyt dobrze znany przeciętnemu inwestorowi. To opcje egzotyczne. Nazwa nie odnosi się do regionów, w których handluje się tymi instrumentami ale niezwykłymi rozwiązaniami, które są dla inwestujących w waniliowe opcje czymś niezwykłym i niespotykanym. “Egzotyki” są często “szyte na miarę” dla specyficznych klientów. Bardzo często ta ekskluzywność zawarta jest też w cenie kontraktów. Często premie płacone za takie instrumenty są bardzo wysokie.

PRZECZYTAJ KONIECZNIE: Czym są opcje – wprowadzenie

Opcje egzotyczne mają inne od tradycyjnych instrumentów specyfikację dotyczącą:

• struktury płatności,
• daty wygaśnięcia,
• ceny wykonania,
• sposobu zapłaty za premię.

Oczywiście “egzotyki” nie muszą być zupełnie różne od zwykłych kontraktów opcyjnych. Czasami zdarza się, że różnica dotyczy więcej niż jednej z powyższych specyfikacji jednocześnie.

Sama nazwa opcje egzotyczne ma niesprecyzowane pochodzenie. Jako pierwszy nazwę spopularyzował Mark Rubinstein w opracowaniu “Opcje egzotyczne” z 1992 roku. W jednej teorii nazwa exotic wzięła się z “egzotycznych zakładów bukmacherskich” jakie używane były na obstawianie rezultatów wyścigów konnych. Inną teorią jest to, że ten typ opcji został opracowany w Azji przez pracowników “zachodnich banków”. Dla ludzi “Zachodu” Azja zawsze wydawała się egzotyczna. W 1987 roku pracownicy Bankers Trust: Mark Standish oraz David Spaughton opracowali pierwszą stosowaną powszechnie formułę dla opcji powiązanych ze średnią ceną ropy naftowej. Obaj pracownicy zrobili to podczas swojego pobytu w Tokio. Na cześć miejsca, gdzie powstało ich opracowanie, nazwano ten typ opcji “azjatycką”. Kolejne lata to rozpowszechnienie egzotycznych kontraktów opcyjnych.

Opcje egzotyczne – czym są?

Jak już wspomnieliśmy do opcji egzotycznych można zaliczyć każdy kontrakt opcyjny, który nie spełnia “standardowych” warunków jakie są widoczne w specyfikacji najpłynniejszych opcji handlowanych na głównych parkietach. Ze względu na swoją specyfikę “egzotyki” nie są handlowane na zorganizowanych miejscach obrotu. Ich “naturalnym środowiskiem” jest rynek OTC, czyli handel między brokerami, dealerami, bankami inwestycyjnymi i przedsiębiorstwami. Instrumentami bazowymi opcji egzotycznych mogą być zarówno indeksy, akcje, waluty, surowce czy ceny obligacji.

Rodzaje opcji egzotycznych

Jak już wspomnieliśmy ten typ instrumentu pochodnego może mieć różne “warunki dodatkowe”. Najczęściej ten typ opcji można podzielić na:

• wpływające na sposób wyliczenia ceny instrumentu bazowego,
• czas wykonania opcji,
• wybór instrumentu bazowego,
• profil wypłaty,
• dodatkowe warunki (np. poziomy aktywacji, dezaktywacji, płacenie premii).

Z racji na bardzo duży wybór instrumentów, które można zaliczyć do egzotycznych kontraktów opcyjnych, opiszemy tylko kilka z nich.

Opcja wyboru (chooser option)

Jest to typ opcji, który pozwala nabywcy wybrać (w określonym czasie) czy opcja będzie typu call czy put. Inwestor może stosować ten instrument jeśli zakłada, że na rynku zapanuje duża zmienność. Jednocześnie nabywca nie wie czy duży ruch cen będzie ”do góry” czy “do dołu”. Aby zabezpieczyć się przed realizacją swojego scenariusza, może nabyć opcję wyboru. Chooser option ma z reguły dużą premię, ponieważ wystawca musi w jakiś sposób zabezpieczyć się przed ryzykiem znalezienia się po złej stronie rynku. Jeśli “zakład” dotyczy płynnych instrumentów, warto zastanowić się czy nie lepiej skorzystać ze strategii polegającej na kupnie opcji call i put z tą samą ceną wykonania i tym samym terminem wygaśnięcia. Jednak w przypadku produktów niszowych zbudowanie stelaża może nie być łatwe.

Opcje typu compound

Jest to ciekawy typ opcji, ponieważ daje on nabywcy prawo (nie obowiązek) do zakupu bądź sprzedaży innej opcji o określonych parametrach (typ opcji, cena wykonania, data wygaśnięcia, instrument bazowy). Z reguły ten typ opcji dotyczy opcji na określoną parę walutową albo instrumenty rynku dłużnego.

Opcje tego typu mogą być następujące:

• call on call – opcja daje prawo zakupu określonej opcji call. Ten typ opcji moża zastosować kiedy spodziewamy się, że cena danego instrumentu bazowego (np. kursu EUR/USD) wzrośnie co przełoży się na wzrost cen opcji kupna na ten instrument.
• call on put – opcja daje prawo sprzedaży określonej opcji put. Ten typ “egzotyka” może zostać wybrany jeśli spodziewamy się, że cena danego instrumentu bazowego (np. kursu GBP/USD) spadnie. Ma to się przełożyć na wzrost ceny opcji put na ten instrument.
• put on put – opcja daje prawo sprzedaży określonej opcji put. Inwestor może zakładać, że nastanie na rynku duża zmienność, co podniesie cenę wybranej opcji put. Jednocześnie inwestor sądzi, że bardziej prawdopodobny będzie późniejszy wzrost cen instrumentu bazowego. Z tego powodu sprzedaż opcji put pozwoli zarobić na spadku wartości czasowej opcji.
• put on call  – opcja daje prawo sprzedaży określonej opcji call. Jest to bardzo podobna sytuacja do punktu poprzedniego. Inwestor spodziewa się wzrostu zmienności, która podniesie cenę opcji call. Jednocześnie uważa, że w chwili wygaśnięcia “wybranej” opcji, będzie ona bez wartości (OTM). Z tego powodu sprzedaż opcji call pozwoli zarobić na spadku wartości czasowej opcji.

Ten typ instrumentu pozwala na handel długoterminowymi opcjami bez konieczności zajęcia pozycji już teraz. Oczywiście za ten przywilej trzeba zapłacić dodatkową premię. Przez to zajęcie pozycji na “docelowej” opcji jest kosztowniejsze niż ma to miejsce w przypadku “klasycznego” zakupu lub sprzedaży opcji call bądź put. Z drugiej strony pozwala inwestorowi zminimalizowanie zajęcia niekorzystnej pozycji na rynku opcji.

Opcje binarne

Opcjami binarnymi nazywamy ten typ kontraktu, który ma bardzo prosty profil wypłaty. Inwestor z góry wie ile zarobi w przypadku jeśli cena znajdzie się poniżej (w przypadku kontraktu put) albo powyżej (w przypadku kontraktu call) określonego poziomu. Z tego powodu czasami ten typ opcji nazywa się all-or-nothing. Jest to zatem inny typ instrumentu niż “klasyczny” kontrakt opcyjny. W standardowym call-u wartość premii rośnie im wyższa jest cena instrumentu bazowego. Zatem teoretycznie wartość premii opcji kupna może wzrosnąć o 1000% czy 10000%. W przypadku opcji binarnej typu call nieważne jak bardzo cena jest wyżej od ceny wykonania, wypłata będzie taka sama.

Opcje binarne ze względu na swoją prostotę były bardzo popularne u brokerów foreksowych. Niestety bardzo często dochodziło do nadużyć kiedy to brokerzy dopuszczali się manipulacji ceną rozliczenia opcji (dotyczyło to w szczególności opcji 1 minutowych czy 5 minutowych).  Z czasem skala problemu była tak duża że zainterweniowali regulatorzy, którzy “zbanowali” handel tymi instrumentami dla inwestorów detalicznych. Takie regulacje dotyczą m.in. krajów Unii Europejskiej czy Australii.

Oczywiście handel tymi instrumentami wciąż jest możliwy ale tylko dla posiadających “grube portfele”. Paleta możliwości dotyczących opcji binarnych jest naprawdę spora. Może dotyczyć np. kursów walutowych, poziomu inflacji, ceny surowców czy poziomu danego indeksu.

Quanto – options

Inaczej znane jako Quantity-adjusting options. Są to opcje, które umożliwiają nabywcy kupno danego aktywa zagranicznego ale jednocześnie zapewniają stały kurs wymiany waluty. Dzięki temu inwestor nie musi obawiać się, że mimo zainwestowania środków za granicą kurs walutowy “zje” wszystkie zyski. Można zatem powiedzieć, że ten instrument jest złożony z dwóch opcji. Pierwsza jest opcją na instrument bazowy, druga opcja jest walutowa i zapewnia sztywny kurs wymiany. Oczywiście quant jest znacznie droższy niż klasyczna opcja call czy put. Wynika to właśnie z “wbudowanych” warunków dodatkowych, które wymuszają na wystawcy dokonanie dodatkowego hedge swojej pozycji. Co ciekawe istnieją opcje quanto notowane na rynku regulowanym. Opcje typu quanto są dostępne dla inwestorów na giełdzie w Johannesburgu.

Opcja typu Look-Back

Jest to bardzo ciekawy typ instrumentu finansowego, który umożliwia nabywcy wybór najkorzystniejszej ceny rozliczenia opcji. Opcje mogą być rozliczane według stałego kursu lub zmiennego.

W przypadku stałego kursu cena wykonania opcji jest niezmienna natomiast rozliczenie może nastąpić po najlepszym możliwym kursie. Przykładowo opcja call typu look-back ma cenę wykonania 50$. W dniu rozliczenia cena instrumentu bazowego wyniosła 45$. Jednak inwestor ma prawo wybrać sobie najkorzystniejszą cenę z czasu życia opcji. W tym przykładzie wyniosła ona 58$. Zatem wartość opcji w dniu wygaśnięcia wynosi 8$ (58$ – 50$) zamiast 0$.

W przypadku zmiennego kursu wykonania to cena rynkowa się nie zmienia. Inwestor ma jednak prawo ustawić cenę rozliczenia w najbardziej optymalnym dla siebie punkcie. Przykładowo inwestor nabył opcję call typu look-back ze zmiennym kursem wykonania. W dniu rozliczenia cena instrumentu bazowego wyniosła 45$. Inwestor ma prawo wybrać po jakim kursie chce zakupić dany instrument. W tym przykładzie minimalną ceną był poziom 35$. Zatem wartość opcji w dniu wykonania wyniosła 10$.

Tego typu opcja jest bardzo korzystna dla nabywcy. Może zająć pozycję ze świadomością, że wykonanie opcji będzie po maksymalnie korzystnej cenie. Za taki przywilej nabywca opcji musi zapłacić sowitą premię, która ma pozwolić wystawcy w jakiś sposób zabezpieczyć się przed realizacją najgorszego scenariusza. Z tego powodu taki typ opcji jest opłacalny tylko w przypadku dużego ruchu ceny instrumentu bazowego. Opcje tego typu są z reguły rozliczane gotówkowo.

Opcja typu Shout

Jest to bardzo ciekawy typ opcji egzotycznej. Daje ona nabywcy prawo do “Zabezpieczenia” ceny wykonania opcji na żądanie. Jak wygląda takie “zabezpieczenie”? Najlepiej posłużyć się przykładem. Inwestor nabywa call z opcją “shout” z ceną wykonania na poziomie 50$. Kurs instrumentu bazowego rośnie do poziomu 56$ a inwestor korzysta ze swojej klauzuli. Oznacza to, że niezależnie od ceny rynkowej instrumentu bazowego w chwili rozliczenia kontraktu, to przyjmie się za cenę rozliczenia poziom 56$. Zatem wartość opcji w chwili rozliczenia wyniesie 6$. Oczywiście, jeśli cena instrumentu bazowego wzrośnie w chwili wygaśnięcia opcji do poziomu 65$ to inwestor kupi taniej niż mógł. Jednak jeśli cena spadnie do 30$, inwestor nadal może rozliczyć swoją opcję po cenie 56$. Dzięki temu zarabia na opcji call mimo spadku ceny instrumentu bazowego.

Opcja bermudzka

Jest to jeden z najbardziej znanych przykładów “egzotyków”. Jest to niejako połączenie cech kontraktu z rozliczeniem europejskim oraz amerykańskim. W ramach przypomnienia opcja o europejskim stylu wykonania oznacza, że można ją realizować tylko w dniu wygaśnięcia. Amerykański styl oznacza, że nabywca może wykonać kontrakt w dowolnym terminie. Z kolei bermudzka opcja oznacza, że kontrakt można zrealizować w dniu wygaśnięcia umowy oraz w określone dni podczas trwania umowy. Z racji na swoją charakterystykę “bermudy” mają wyższą premię niż “europejki” i mniejszą niż “amerykanki”.

Opcje azjatyckie

Mają inny sposób wyliczania ceny rynkowej. W klasycznej opcji cena rynkowa to cena w dniu wygaśnięcia opcji. Azjatyckie wyliczają średnią cenę z danego okresu. Oczywiście, sposób wyliczania średniej zależy od warunków kontraktu. Średnia przecież może być arytmetyczna albo geometryczna. Z kolei wartości podstawiane do średniej mogą być np. wybrane dni albo wszystkie dni. Opcje azjatyckie mają z zasady niski poziom zmienności w porównaniu do standardowych kontraktów. Wynika to z mechanizmu zastosowania średniej. Warto zaznaczyć, że z powodu niższej zmienności implikowanej “azjatyckie kontrakty” mogą mieć niższą premię niż klasyczne odpowiedniki.Wspomniany instrument jest stosowany dość powszechnie przez dostawców i odbiorców na rynku surowców. Powodem skorzystania z opcji mogą być:

• uniknięcie manipulacji ceny albo chwilowego, gwałtownego wzrostu lub spadku ceny instrumentu bazowego,
• handel na instrumencie poruszającym się w trendzie zmiennym,
• handel na nieefektywnym rynku o niskiej płynności.

Opcja koszykowa

Jest to ciekawy typ opcji, która ma większość cech typowych dla kontraktów waniliowych. Jedyną różnicą jest konstrukcja instrumentu bazowego. W standardowej opcji jest tylko 1 rodzaj instrumentu bazowego. W przypadku opcji koszykowej może być dowolna ilość instrumentów. Oczywiście w koszyku instrumenty mogą mieć różne wagi. Jest to ciekawe rozwiązanie dla inwestorów, którzy chcą zainwestować przy pomocy opcji w niestandardowe aktywa. Przykładem może być opcja na akcje S&P Global, Euronext i MSCI. Standardowo inwestor musiałby nabyć kontrakt na każdy z tych trzech instrumentów, dzięki opcji koszykowej może to zrobić za jednym zamachem.

Opcje egzotyczne: Wady i zalety

Ten typ opcji ma często bardzo skomplikowane wzory wyceny. Jednak mimo swojej złożoności ma także wiele zalet.

Przewagi egzotyków nad opcjami waniliowymi:

• profil ryzyka uzależniony od specyficznych potrzeb inwestora (nabywcy) – mogą to być np. opcje barierowe (aktywacja lub dezaktywacja opcji jeśli cena instrumentu bazowego przekroczy z góry określony poziom).
• znacznie szerszy wybór instrumentów – wynika to z tego, że instrument jest szyty na miarę więc nie musi być płynny.
• profil wypłaty może być dopasowany do cash flowu nabywcy (np. przedsiębiorstwa) – jest możliwość skonstruowania opcji, która nie wymaga od nabywcy zapłaty premii przed rozliczeniem kontraktu.

Wady opcji egzotycznych:

• inna reakcja ceny opcji na zmianę ceny instrumentu bazowego – może to wynikać z innego sposobu wyliczania ceny wykonania opcji (np. w przypadku opcji azjatyckich cena wykonania to średnia z danego okresu),
• opcje egzotyczne nie są proste – to nie jest gwarancja łatwych pieniędzy, nawet jeśli wystawca kontraktu tak to przedstawia,
• często są kosztowne – większa elastyczność opcji wymaga od wystawcy innego zabezpieczenia się, ponieważ często powstają na skutek zaawansowanej inżynierii finansowej. Wzrost kosztów ryzyka jest widoczny w płaconej przez nabywcę.

Podsumowanie

Opcje egzotyczne jest to bardzo szerokie zagadnienie, o którym tylko wspomnieliśmy na łamach Forex Club. Ten typ kontraktu oferuje większą elastyczność, która jednak bardzo często powoduje wzrostu kosztów zakupu takiej opcji. Większość opcji tego typu handlowana jest na rynku OTC, jednak niektóre z typów są również dostępne w obrocie na rynku regulowanym. Przykładem tego typu opcji są “quant”, które niwelują ryzyko zmiany kursu walutowego. Oprócz zalet instrument ma też swoje wady. Jednym z kluczowych minusów jest często skomplikowany sposób wyceny takiego instrumentu pochodnego.

Kluczowe wnioski:

• Egzotyczne kontrakty opcyjne różnią się od klasycznych sposobem płacenia premii, datą wygaśnięcia czy sposobem ustalania ceny wykonania;
• “Egzotyki” są tworzone pod oczekiwania klienta (tolerancja na ryzyko, oczekiwany profil wypłaty itp.);
• Mimo, że jest to bardzo elastyczny typ instrumentu pochodnego to czasem może być bardziej ryzykowny od klasycznego “waniliowego” rozwiązania.

Czy wiesz, że…?

Saxo Bank jest jednym z nielicznych brokerów Forex, posiadającym w swojej ofercie opcje waniliowe. Inwestor ma do dyspozycji łącznie ponad 1200 opcji (waluty, akcje, indeksy, stopy procentowe, surowce). SPRAWDŹ