Produkcja przemysłowa – jeden z najważniejszych wskaźników makro

Produkcja przemysłowa jest jednym z najważniejszych wskaźników makroekonomicznych. Dla części czytelników może to budzić zdziwienie. Dosyć często pojawia się zarzut, że wskaźnik jest mało istotny ponieważ największy udział w PKB mają usługi. Jednak działalność przemysłowa jest bardzo „czuła” na zmiany w stopach procentowych oraz zmiany popytu rynkowego. Z tego powodu część analityków używa wskaźnika produkcji przemysłowej jako jednego z „narzędzi” do prognozowania przyszłej zmiany Produktu Krajowego Brutto. 

Poniżej wykres niewyrównanej sezonowo zmiany w produkcji sprzedanej przemysłu w latach 2011-2020. Ogromny spadek produkcji widoczny w kwietniu oraz maju 2020 roku wynikał z wpływu COVID-19 (lockdown, przerwanie łańcuchów dostaw itp.) i zwiastował skurczenie się całej gospodarki w II kwartale 2020 roku.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ZUS

Produkcja przemysłowa – kto publikuje dane?

Główny Urząd Statystyczny co miesiąc publikuje dane dotyczące produkcji sprzedanej przemysłu. Jest to jeden z najważniejszych wskaźników, publikowanych comiesięcznie, który dotyczy kondycji polskiej gospodarki. Wynika to z opinii o „wyprzedzającym” charakterze tej miary makroekonomicznej. Wynika to m.in. z tego, że sektor przemysłowy jest „włączony” w globalny łańcuch dostaw. Dzięki temu szybciej reaguje na zmiany otoczenia makroekonomicznego w skali światowej.

Warto również zwrócić uwagę, że wśród przedsiębiorstw przemysłowych dominują duże podmioty gospodarcze. Wynika to z korzyści skali, które „naturalnie” doprowadzają do konsolidacji w sektorach przemysłowych. Jest to przeciwieństwo rozdrobnionego sektora usług (np. małe zakłady fryzjerskie, kosmetyczne). Z tego powodu wskaźnik produkcji sprzedanej przemysłu jest łatwiejszy do policzenia.

Miara dotycząca wartości produkcji sprzedanej przemysłu jest publikowana przez Główny Urząd Statystyczny każdego 14 dnia roboczego, każdego miesiąca. Oznacza to, że dane dotyczące sprzedaży detalicznej w grudniu 2020 roku zostały opublikowane 22 stycznia 2021 roku. Taki „poślizg” jest konieczny, aby GUS mógł skontrolować dane oraz w przypadku wątpliwości to wyjaśnić i dokonać korekty błędów.

Comiesięczny obowiązek raportowy mają przedsiębiorstwa zatrudniające przynajmniej 10 pracowników. Pod obowiązek podlegają również oddziały zagranicznych firm a także firmy państwowe, samorządowe czy spółdzielnie. Do rocznego raportowania zobowiązane są składać raporty wszystkie firmy przemysłowe.

Miesięczne raporty składają wszystkie firmy przemysłowe, które zatrudniają co najmniej 50 pracowników. W przypadku firm od 10-49 pracowników do badania wybieraną są firmy na zasadzie próby reprezentacyjnej.

Dane zbierane są od podmiotów, które prowadzą działalność związaną z następującymi sektorami:

• Górnictwo i wydobycie;
• Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, gorącą wodę itp.; 
• Przetwórstwo przemysłowe;
• Dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami oraz rekultywacja.

Jak jest liczony wskaźnik produkcji przemysłowej?

Jednak produkcja przemysłowa nie jest doskonałym wskaźnikiem i ma swoje wady, tak jak i  inflacja czy średnie wynagrodzenie. Oznacza to, że wskaźnik nie jest idealnym odzwierciedleniem kondycji przemysłu w danym kraju lub regionie. Jest to swego rodzaju spojrzenie „z góry” na sytuację w sektorze przemysłowym. Do Głównego Urzędu Statystycznego nie trafiają informacje o każdej wyprodukowanej pinezce, kostce brukowej czy śrubce metalowej. Wskaźnik produkcji sprzedanej przemysłu opiera się na formularzu DG-1, do jego wyliczenia konieczne jest poinformowanie o następujących danych:

• Wartość sprzedanych na zewnątrz przedsiębiorstwa produktów;
• Wartość produktów wytworzonych niezaliczanych do sprzedaży, traktowanych na równi ze sprzedażą;
• Zryczałtowaną odpłatność agenta za powierzone mu prowadzenie działalności gospodarczej;
• podatek akcyzowy;
• dotacje przedmiotowe.

Do wartości sprzedanych na zewnątrz przedsiębiorstwa produktów zalicza się m.in. produkty gotowe, półfabrykaty i części produkcji własnej. Wykonywanie usług budowlano -montażowych wykonanych bez pomocy podwykonawców. Do tej miary zalicza się również prace badawczo-rozwojowe czy prace projektowe.

Produkty wytworzone niezaliczane do sprzedaży (traktowane na równi ze sprzedażą) to m.in. własne wyroby, które trafiają do sieci własnej sprzedaży (detalicznej, hurtowej, czy własnych zakładów gastronomicznych). Do tej kategorii zaliczane są również wyroby zaliczane do wartości własnych środków trwałych. Warto również dodać, że do tej kategorii zalicza się również produkcję przeznaczoną dla własnych pracowników.

Wzór do wyliczenia wskaźnika ma następującą wartość:

Sa = Sw + Sz – Da + Dp gdzie:

• Sa – wartość produkcji sprzedanej przemysłu (ceny bieżące);
• Sw – przychody ze sprzedaży produktów oraz zryczałtowana odpłatność agenta;
• Sz – koszty wytworzenia świadczeń na potrzeby jednostki (np. wartość produktów już wytworzonych, ale niezaliczanych do sprzedaży);
• Da – podatek akcyzowy od wyrobów własnej produkcji;
• Dp – dotacje przedmiotowe (otrzymane do produktów).

Wartość produkcji sprzedanej jest wyrażana w faktycznych cenach rynkowych jakie uzyskało przedsiębiorstwo produkcyjne. W cenach nie wlicza się VAT-u oraz akcyzy. Raporty GUS są jednak prezentowane w cenach stałych. Dzięki temu, wskaźnik produkcji przemysłowej uwzględnia realną zmianę produkcji przemysłowej. 

Dane dotyczące produkcji sprzedanej przemysłu prezentowane są w liczbach bezwzględnych będących wartością w bieżących cenach bazowych. Ale w comiesięcznych raportach GUS prezentuje wskaźniki dynamiki produkcji przemysłowej liczone w cenach stałych. Raz na 5 lat Główny Urząd Statystyczny przelicza wartości produkcji sprzedanej na nowe ceny stałe. Nowe ceny są brane z roku kończącego się na 0 albo 5. Do końca 2020 roku ceny stałe były liczone dla roku 2015.

Sektory

Główny Urząd Statystyczny w swoich miesięcznych raportach dzieli firmy przemysłowe na 29 grup. Wśród nich są m.in. producenci artykułów spożywczych, napojów, wyrobów tytoniowych czy wydobycia węgla kamiennego. 

Wspomniane zestawienie jest ciekawym zestawieniem określającym kondycję poszczególnych sektorów oraz strukturalnych zmian w gospodarce. Poniżej zestawienie wybranych sektorów gospodarczych w latach 2015-2020. Bardzo dobrze rozwijała się produkcja pozostałego sprzętu transportowego oraz urządzeń elektrycznych. Widać również powolny spadek wydobycia węgla kamiennego oraz brunatnego. 

Źródło: opracowanie własne na podstawie raportów GUS

Produkcja przemysłowa a inwestor

Monitorowanie produkcji przemysłowej może być ciekawym pomysłem dla inwestorów chcących „wychwycić” moment spowolnienia gospodarczego, co będzie widoczne „z wyprzedzeniem” w sektorze przemysłowym. Jednocześnie analiza poszczególnych sektorów pozwoli porównać wyniki spółki przemysłowej z całym sektorem, w którym działa spółka. Kolejną wartością dodaną jest także śledzenie trendów w gospodarce. Pozwoli to na „unikanie” inwestowania w sektory „kurczące się”, a szukanie okazji inwestycyjnych w sektorach „rozwijających się”. Bardzo często za kurczeniem określonej branży przemawiają fundamenty. Dodatkowo nawet najlepszym firmom ze świetnym zarządem jest trudniej rosnąć na kurczącym się rynku niż przeciętnej spółce działającej w sektorze, która przeżywa boom.