Jim Simons – matematyk, który pobił rynek kapitałowy

Jim Simons jest z pewnością jednym z najbogatszych matematyków na świecie. Według Bloomberg jest to 66 najbogatszy człowiek, z majątkiem przekraczającym 25 mld$. Jednak majątku nie zdobył dzięki karierze naukowej, ale dzięki wykorzystaniu matematyki na rynku finansowym. Był jednym ze zwolenników inwestowania w oparciu o analizę ilościową oraz stosowanie strategii momentum. W dzisiejszym artykule przybliżymy historię tego jednego z najwybitniejszych inwestorów w historii. Jim Simons jest jedną z najlepiej zarabiających osób w branży finansowej. W 2020 roku zarobił około 2,6 miliardów dolarów. Z kolei w latach 2005 – 2007 zarobił łącznie 6 miliardów dolarów. 

W 2019 roku magazyn Forbes ogłosił Simonsa jednym z najlepiej wynagradzanych zarządzających funduszy hedge i traderów w historii. Jim jest także bohaterem książki: The Man Who Solved the Market: How Jim Simons Launched the Quant Revolution, którą napisał Gregory Zuckerman.

Niewiele jest osób, które potrafią pokonać rynek na przestrzeni dekad. Bardzo często „gwiazdy” Wall Street po kilku latach spektakularnych wzrostów zaczynają osiągać gorsze wyniki. Jednak są pewne wyjątki. Najbardziej znanymi są tacy inwestorzy jak Warren Buffett, Ed Seykota, Ray Dailo, Peter Lynch czy George Soros.

Jednak ten typ inwestorów można nazwać „tradycyjnymi”. Część z nich korzystała z analizy fundamentalnej, inni analizy technicznej albo rynkowej intuicji. Jednak istnieje również osoba, która odrzuciła dogmaty rynkowe i zbudowała „dream team” składający się z wysokiej klasy matematyków, fizyków czy analityków danych. Dzięki algorytmom stworzonym przez zespół specjalistów, fundusz generował oszałamiające stopy zwrotu. W latach 1988 – 2018 fundusz Medallion osiągnął średnioroczną stopę zwrotu na poziomie 39% po odliczeniu opłat. Opłaty były astronomiczne, wynosiły 5% rocznie za zarządzanie, + 44% zysku wypracowanego przez fundusz. 

Dla porównania wehikuł inwestycyjny Warrena Buffetta – Berkshire Hathaway wygenerował w latach 1965 – 2018 średnioroczne zyski na poziomie 21%. Wyniki wygenerowane przez Medallion są zatem fenomenalne. Można zatem uznać, że Jim Simons jest jednym z najlepszych inwestorów w historii rynków finansowych.

Dzieciństwo, edukacja, początki kariery

James Harris Simons urodził się 25 kwietnia 1938 roku na Brooklinie. Rodzice Jamesa byli Amerykanami żydowskiego pochodzenia. Przodkowie Jamesa wyemigrowali do Stanów Zjednoczonych w XIX wieku z Imperium Rosyjskiego. James Simons nie narzekał na biedę, ponieważ ojciec był właścicielem fabryki obuwia. Rodzice bardzo duży nacisk nakładali na edukację swoich dzieci. Młody James Simons przejawiał zainteresowanie matematyką. Z racji dobrych wyników we wcześniejszych etapach edukacji, w wieku 20 lat dostał się na Massachusetts Institute of Technology, gdzie studiował matematykę. Po ukończeniu studiów w MIT rozpoczął studia doktoranckie na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley. Tytuł doktora uzyskał bardzo młodo, bo w wieku 23 lat. 

Simons podczas nauki opracował formę Cherna – Simonsa, która później została wykorzystana w topologicznej kwantowej teorii pola. Jego talent do matematyki został dostrzeżony przez amerykańskie wojsko. W 1964 roku został zatrudniony w IDA (Institute for Defense Analyses). W tym czasie odpowiadał m.in. za łamanie kodów podczas wojny w Wietnamie. Po czterech latach Jim Simons wrócił do cywila. Zaczął wykładać matematykę na MIT oraz na Harvardzie. Młody matematyk zaczął być zachęcany do zaczęcia pracy w korporacjach. Kolejka chętnych była bardzo duża, zgłosił się do niego m.in. IBM, który w tym czasie był dla wielu „miejscem pracy marzeń”. 

Rozpoczęcie przygody z rynkiem finansowym

W 1978 roku James Simons założył fundusz hedgingowy Monemetrics. Rozpoczęcie przygody z finansami nie było przypadkowa. Młody Jim przez wiele lat inwestował na rynku kapitałowym. Początkowo fundusz skupiał się na inwestowaniu na rynku walutowym. Wbrew pozorom, początkowo fundusz działał w „klasyczny” sposób. Jednak po pewnym czasie Jim dostrzegł potencjał wynikający z analizy dużych zbiorów danych. Wspomniane dane były wykorzystywane do testowania strategii inwestycyjnych i wyszukiwania rynkowych prawidłowości, i anomalii, które mogą przyczynić się do wygenerowania zyskownych transakcji.

Simons wiedział, że sam nie ma wystarczająco dużo czasu, aby wymyślać strategie, zbierać dane oraz testować pomysły inwestycyjne. Uznał, że potrzebuje pomocy. Jednak zamiast zatrudniać doświadczonych analityków z Wall Street wybrał inne źródło zdolnych pracowników. Jim wybrał świat naukowców, ponieważ uważał, że zdolni matematycy przyniosą nowe spojrzenie na rynek finansowy. Pierwszym transferem było zatrudnienie Leonarda Baum’a, który był kryptografem w wojskowym instytucie IDA. Leonard był współautorem algorytmu Baum-Welch. Kolejnym pracownikiem był wybitny matematyk, James Ax. Praca wybitnych naukowców zaowocowała zbudowaniem ogromnej bazy danych i opracowaniu zaawansowanych modeli matematycznych, które sprawdzały „pomysły inwestycyjne”, czy korelacje między instrumentami. Trzeba zaznaczyć, że był to pierwszy fundusz, który zastosował na szeroką skalę naukowe podejście do rynku. Dzięki temu pracownicy funduszu mogli szybciej wychwycić rynkowe anomalie albo korelacje i zarobić na nieefektywnościach rynku. Jednocześnie nie zadowalali się krótkoterminowymi sukcesami starając się nieustannie udoskonalić swoje algorytmy. James Simons starał się nie zatrudniać ludzi po pracy w branży finansowej, ponieważ obawiał się, że ich wypracowane nawyki będą miały negatywny wpływ na jakość algorytmów. Jedynym dopuszczalnym wyjątkiem byli finansowi profesjonaliści o wyjątkowych umiejętnościach z zakresu analizy dużych zbiorów danych.

Założenie Medallion Fund

Elwyn Berlekamp, źródło: itsoc.org

W 1988 roku został założony legendarny fundusz Medallion. Wykorzystywał on modele zbudowane przez Bauma i Axa. Początek nie był zbyt dobry. Zarządzany fundusz zanotował obsunięcie kapitału na poziomie 30%. Ax uważał, że to normalne i zgodne z modelem. Z kolei Simons postanowił zbadać sytuację i upewnić się czy wszystkie algorytmy działają poprawnie. Zwrócił się do profesora z Uniwersytetu Kalifornijskiego – Elwyna Berlekampa – o pomoc w prowadzeniu Medallionu. 

Prace nad poprawą algorytmu trwały kilka miesięcy. W 1990 roku pojawił się pierwszy widoczny efekt pracy – fundusz wypracował zysk, po odliczeniu opłat na poziomie 55,9%. Po roku Elwyn sprzedał swoje udziały i powrócił do uczenia matematyki. Jego rolę zajął Sandor Straus. Kolejne lata również przyniosły bardzo dobre wyniki. W 1991 roku zysk funduszu wyniósł 39%, rok później inwestorzy zarobili 34%, po opłatach. Od 1993 roku z powodu sukcesów fundusz wzbudził coraz większe zainteresowanie u inwestorów. W efekcie, zarządzający funduszem zdecydowali się, że fundusz stanie się zamknięty dla inwestorów z zewnątrz. Od tego momentu członkami funduszu mogą być tylko jego pracownicy lub ich rodziny. 

Fundusz na przestrzeni wielu lat generował bardzo stabilne zyski. Między 1993, a 2004 rokiem fundusz miał miesięczną stratę tylko przez 17 miesięcy. Z kolei patrząc na wyniki kwartalne, fundusz Medallion był „pod kreską” tylko przez trzy kwartały. James Simson odszedł na emeryturę w 2009 roku. Mimo tego, fundusz nadal dostarczał inwestorom ponadprzeciętne stopy zwrotu. Przez pierwsze trzydzieści lat istnienia funduszu stopa zwrotu brutto wyniosła 66% i 39% po opłatach. W efekcie, wygenerował ponad 100 mld$ zysku dla swoich inwestorów. 

Renaissance Institutional Equities Fund (REIF), RIDA, RIDGEF

Oprócz swojego flagowego projektu, Renaissance Tecnologies posiada także trzy inne fundusze:

• Renaissance Institutional Equities Fund (REIF),
• Renaissance Institutional Diversified Alpha (RIDA),
• Renaissance Institutional Diversified Global Equity Fund (RIDGEF).

W przypadku funduszu REIF na początku grudnia 2021 roku posiadał ponad 1,6 mld$ aktywów pod zarządzaniem. Fundusz inwestuje na światowym rynku akcji (poza Stanami Zjednoczonymi). Według danych przygotowanych przez fundusz inwestuje głównie na rynku japońskich (20%) i szwajcarskim (15%).

Źródło: REIF

Życie rodzinne

Jim Simons był dwukrotnie żonaty. Pierwszą żoną była Barbara Simons, z którą związek trwał 15 lat. Małżeństwo rozpadło się w 1974 roku. Drugą partnerką została Marilyn Hawrys Simons. Mimo sukcesów rynkowych, życie nie oszczędzało Simonsa. W 1996 roku jeden z jego synów – Paul Simons – został śmiertelnie potrącony przez samochód. W chwili śmierci Paul Simons miał 34 lat. Drugi syn – Nocholas – utopił się podczas wakacji na Bali. Warto jednak nadmienić, że jeden z jego synów – Nat Simons – poszedł w ślady ojca i rozwija karierę na rynku finansowych.

Jim Simons: Kontrowersje i kary

Fantastyczne wyniki jakie generuje fundusz Medallion, były jednym z zarzutów jakie mieli klienci, którzy zainwestowali w fundusze otwarte dla inwestorów z zewnątrz. Jedna z afer rozpętała się na wiosnę 2009 roku. Inwestujący w otwarty fundusz RIEF stracili w 2018 roku 16%. Z kolei zamknięty dla inwestorów z zewnątrz fundusz Medallion w tym samym roku opublikował zysk wynoszący około 80%. 

Renaissance Technologies znalazł się na radarze amerykańskiego fiskusa (IRS). Urząd podatkowy uważał, że fundusz niezasłużenie korzystał z niższej stopy opodatkowania, co spowodowało uniknięcie kilku miliardów dolarów podatku. Renaissance Techenologies kwalifikował krótkoterminowe zyski (m.in. z transakcji na opcjach) jako długoterminowe inwestycje. W amerykańskim systemie podatkowym długoterminowe inwestycje są obciążone niższym opodatkowaniem od krótkoterminowych. W 2014 roku IRS oszacował te niesłuszne ulgi na 6,8 mld$. Bój prawny trwał przez siedem lat. Ostatecznie we wrześniu 2021 roku doszło do ugody między firmą  a urzędem podatkowym. Renaissance Technologies zgodziło się zapłacić 7 miliardów dolarów za zaległe podatki i nałożone przez IRS kary.

Filantropia

Jim Simons, tak jak wielu miliarderów, przeznacza część swojego majątku na działalność charytatywną. Do dnia dzisiejszego na różną formę pomocy przeznaczył ponad 2,5 miliarda dolarów. W 1994 roku Jim wraz ze swoją żoną Marilyn założył Simons Foundation. Wspomniana fundacja wspiera projekty związane z edukacją, zdrowiem, czy wspieraniem projektów naukowych. W 2003 roku założona została fundacja SFARI (Simons Foundation Autism Research). Jej celem jest podniesienie świadomości o chorobie oraz poprawie diagnostyki.

Źródło: wikipedia.org

Jim Simons przeznaczył część swojego majątki na dofinansowanie uniwersytetów, aby podnieść poziom nauczania matematyki i nowych technologii. Przykładowo w 2012 roku Simons Foundation przeznaczyła 60 milionów dolarów na założenie Simons Institute for the Theory of Computing. Celem instytutu jest wspieranie badań dotyczących informatyki. Po ośmiu latach Simons dofinansował działanie instytutu kwotą 35 milionów dolarów. 

Simons przeznaczył również sporo pieniędzy ma rozwój Stony Brook University. Na przestrzeni ostatnich 15 lat przeznaczył w formie dotacji ponad 230 milionów dolarów. Dzięki tym środkom w Stony Brook założono Simons Center for Geometry and Physics. Część pieniędzy przeznaczono na rozwój nauk medycznych.

Strategia inwestycyjna

Fundusz Medallion nie zawierał transakcji w oparciu o klasyczną analizę techniczną czy fundamentalną. Koncentrował się na testowaniu pomysłów inwestycyjnych przetwarzając ogromne ilości danych. Początkowo analitycy przetwarzali dane z otwarcia i zamknięcia sesji. Dopiero po wielu latach pracy zaczęli przetwarzać dane z sesji. Z czasem jako jedni z pierwszych  zaczęli analizować rynek na wykresie tickowym. Pracownicy funduszu starali się wypracować systemy, które miały potencjał do generowania przewagi rynkowej. System nie musiał mieć wysokiego procentu skutecznych transakcji, musiał tylko wygenerować dodatnią wartość oczekiwaną. Testowano wiele różnych systemów, jak np. skuteczność transakcji w określone dni tygodnia czy kupowanie, gdy otwarcie jest znacznie niżej zamknięcia poprzedniej sesji. Jednak podczas tworzenia strategii inwestycyjnych, analitycy napotykali szereg problemów:

• system działał na danych historycznych i przynosił straty w realnym środowisku. W takiej sytuacji problemem mogły być poślizgi cenowe albo zbyt niska płynność instrumentu,
• w kodach napisanych przez programistów mogły znaleźć się błędy, których nikt nie wychwycił podczas fazy testów,
• podczas serii obsunięć kapitału, należało ustalić, czy korelacje wygasły, czy nastąpił naturalny dla systemów okres generowania strat.