Narodowy Bank Polski – czyli kilka faktów o centralnym banku RP

NBP, czyli Narodowy Bank Polski został powołany (oczywiście najpierw pod inną nazwą) w latach 20. XX w. Jego historia rozpoczyna się tak na dobrą sprawę podczas reform walutowych Władysława Grabskiego. NBP realizuje zadania określone w Konstytucji RP, ustawie o Narodowym Banku Polskim i ustawie Prawo bankowe. Wymienione akty prawne nie tylko regulują jego działanie, ale i gwarantują niezależność NBP od innych organów państwa. W tym artykule przyjrzymy się mu nieco bliżej.

Przeczytaj koniecznie: FED – Jedna z najbardziej wpływowych instytucji świata

Krótka historia polskiego banku centralnego

W styczniu 1924 r. Sejm uchwalił słynną reformę walutową, która przezwyciężyła katastrofę hiperinflacji i związany z nią chaos w gospodarczy. W kwietniu tego samego roku pierwszy raz wszedł do obiegu złoty, wypychając marki polskie z obiegu. Zadaniem tym zajął się tym utworzony wówczas Bank Polski – poprzednik Narodowego Banku Polskiego. Głównym inicjatorem “ogarnięcia” gospodarczego kraju był Władysław Grabski.

Bank oficjalnie rozpoczął działalność 28 kwietnia 1924 r. Jego głównym zadaniem była wymiana marek polskich (w relacji 1 800 000 marek za 1 złotego). Proces ten przynosi bardzo dobre efekty z punktu widzenia nie tylko ekonomicznego, ale i samej psychologii. Początkowo dobra sytuacja w budżecie i bilansie płatniczym oraz zgromadzone rezerwy złota i dewiz dawały poczucie stabilizacji i zapewniały sukces reformy.

W 1945 r. oficjalnie rozpoczął działalność Narodowy Bank Polski. Funkcjonował on jako bank państwowy, który znajdował się pod nadzorem ministra skarbu. NBP przyjął zasady skopiowane ze statutu Banku Polskiego. Od początku zakładano, że będzie on wyłącznie jak do tej pory bankiem emisyjnym, który nie będzie bezpośrednio angażował się w bezpośrednie finansowanie przedsiębiorstw. Jednak szybko gospodarka nakazowo-rozdzielcza zasadniczo zmieniła rolę NBP. Już na początku 1946 r. powierzono NBP kontrolę finansową i bezpośrednie finansowanie górnictwa, hutnictwa i przemysłu włókienniczego.

Do znaczących zmian doszło po 1997 r. Nowa Konstytucja wprowadziła i zapewniła dla NBP mocną pozycję w systemie instytucji publicznych. Dzięki niej powiązano bank centralny z nowym organem – Radą Polityki Pieniężnej. Sprawowanie nadzoru nad bankami powierzono Komisji Nadzoru Bankowego, a jego realizację Generalnemu Inspektoratowi Nadzoru Bankowego, wydzielonemu w strukturze NBP.

Funkcje banku

Pierwotnie okrojona funkcja banku wyłącznie emisyjnego, nabrała obecnie kilku dodatkowych uprawnień. NBP ma wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych będących prawnym środkiem płatniczym w Polsce. Ponadto sprawuje nadzór i określa wielkość emisji oraz moment wprowadzanych do obiegu. Odpowiada za ich płynność. Stanowi również organ regulujący jego ilość znajdującą się w obiegu.

W stosunku do innych banków NBP jest ich regulatorem. Ma on na celu zapewnienie bezpieczeństwa depozytów zgromadzonych na rachunkach. Na nim spoczywa odpowiedzialność za stabilność systemu bankowego w Polsce. Jest organizatorem system rozliczeń pieniężnych. Co więcej, prowadzi bieżące rozrachunki międzybankowe.

Dzięki tym funkcjom spoczywa na nim odpowiedzialność za obsługę bankową budżetu państwa. Prowadzi rachunki bankowe rządu i centralnych instytucji państwowych. Realizuje dla nich zlecenia płatnicze.

Zadania NBP

Podstawowym zadaniem Narodowego Banku Polskiego jest utrzymanie stabilnego poziomu cen oraz naszego złotego. Jest organem, który odpowiada za opracowanie strategii polityki pieniężnej, która ma wspierać powyższe złożenia. Dba o stabilność systemu finansowego państwa poprzez zarządzanie rezerwami dewizowymi oraz wprowadzeniem pieniądza do obiegu, przez co może swobodnie regulować jego płynność.

Władze banku centralnego

Adam Glapiński, aktualny prezes NBP

Bank centralny składa się z trzech podstawowych organów:

• Prezes NBP powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na 6-letnią kadencję. Jest przełożonym wszystkich pracowników NBP oraz przewodniczy Radzie Polityki Pieniężnej, Zarządowi NBP, reprezentuje NBP na zewnątrz. Obecnie funkcję tą sprawuje Adam Glapiński.
• Rada Polityki Pieniężnej dokonuje oceny działalności Zarządu NBP w zakresie realizacji założeń polityki pieniężnej i uchwala zasady rachunkowości NBP, przedłożone przez Prezesa NBP.
• Działalnością Narodowego Banku Polskiego kieruje Zarząd. Składa się z : prezes NBP, jako przewodniczący, oraz od 6 do 8 członków Zarządu, w tym dwóch wiceprezesów NBP. Zarząd NBP jest odpowiedzialny za realizację uchwały Rady Polityki Pieniężnej. Ponadto podejmuje uchwały w sprawach niezastrzeżonych w ustawie do wyłącznej kompetencji innych organów NBP.